خوانشی پست مدرن از روایتی آشنا

مهیار رشیدیان

”مجلس غریب تنهایی” که ساعت 19.30 روز پنج شنبه (1404.04.12) در مجموعه تئاتر شهر، سالن سایه به روی صحنه رفت، روایتی تک نفره است. داستانی که حدیث انسان های بسیاری را فقط توسط یک نفر به گفتار و کردار به نمایش درآورد.
دکتر رحمت امینی ”مجلس غریب تنهایی” را سال ها پیش نوشته و با بازی علی سرابی به صحنه برده بود [تهران، تالار انديشه حوزه‏ هنر (١٣٨١) و سالن کوچک تالار مولوی (١٣٨٢)] و البته در روند همین دو باره کاری‌ها، اثر پختگی و جایگاه خاص و شایسته خود را پیدا کرده است.
”مجلس غریب تنهایی” بستر و فرصتی ست برای آفرینش و ارائه یک اثر “نقّالی” که علاوه بر روایت و نقل، به گونه‌های دیگر نمایش ایرانی نیز پرداخته است. از آن جا که ذات تمام گونه‌های نمایش ایرانی فی‌ نفسه یکی است، می‌توان به راحتی ردپایی از “پرده‌خوانی”، “شبیه‌خوانی” و گونه‌های دیگر را در این اثر مشاهده کرد. در واقع موقعیتی که باعث شده تمام این اشکال به خدمت ارائه هر چه مطلوب تر نمایش در آیند، این ویژگی شایان توجه و تقدیر است که نقّال – علاوه بر نقّالی – بازیگر و بازی‌ساز نیز هست.
دکتر امینی در این اثر از اشکال صرفاً روایی تعزیه فاصله گرفته و در در بخش هایی از آن از اشعار و اشکال روایی تعزیه و همچنین نور نیز بهره گرفته است. قصّه‌پردازی که دو باره قصه‌ قدیمی کربلا را آن گونه بازگو می‌کند که از لحاظ غنایی و به خصوص ادبی، تجربه شنیداری جدیدی به تماشاگر منتقل می‌کند.
البته نباید فراموش کرد که دلایل عمده ماندگاری نقّالی و تعزیه در دل مردم، همین غنای ادبی و ریتم کلام و شعرهای این اجراهاست که نسل در نسل در ناخودآگاه مخاطبان حک شده و تا امروز هم تازگی و تأثیرگذاری خود را حفظ کرده است. اگر امروز هنر شناس و تئاتر آزموده ای چون دکتر امینی از این شعر گونگی‌ فاصله گرفته و به سمت روایت در قالب نثر می‌رود، چه حاصلی را به بار می‌آورد. به گمان نگارنده این ادبیات امروز ما و موقعیت این ادبیات است که دکتر امینی را به سمت روایت در قالب نثر می‌کشاند. البته چنان چه ایشان این روایت نسبتاً مدرن‌اش را در قالب شعر امروز و زبان شعر امروز ارائه می‌داد، قطعاً صاحب نوعی نوآوری بود که تا امروز در روایت نمایش های مذهبی و حتی در نقّالی نیز تجربه نشده است.
در نهایت قابل ذکر است که این اجرای دکتر رحمت امینی خود شکلی از تجربه‌گرایی در تئاتر است که پیش تر آن را در سه نمایش”شناسایی”،”تجربه‌ای بر مجلس علی‌اکبر” و”مجلس غریب تنهایی” دنبال کرده است. در مجموع ”مجلس غریب تنهایی” روایت و اجرایی مدرن است از قصه‌ای تکراری که تا به حال به اشکال و شیو‌ه‌های گوناگون در دل زمان به صحنه آمده است.
در این اجرا، فرزاد برهمن با تسلطی که بر ساز و آواز دارد به خوبی توانسته است روایت را خوانش و مخاطب را متأثر کند.