دانشگاه پیام نور امروز در نقطه‌ای تاریخی قرار دارد؛ نقطه‌ای که ادامه مسیر صرفاً با آموزش سنتی و انتقال دانش کافی نخواهد بود. جامعه و بازار کار امروز به دانشگاه‌هایی نیاز دارند که آموزش، پژوهش و فناوری را در هم بیامیزند و محیطی پویا برای نوآوری، کارآفرینی و خلق ارزش اقتصادی ایجاد کنند. دانشگاههای نسل گذشته که تنها بر آموزش و پژوهش متمرکز بودند، دیگر پاسخگوی نیازهای پیچیده جامعه امروز نیستند.
عبداله لطفی – فعال اکوسیستم نوآوری
از سویی نیز دانشگاه پیام نور با توسعه بی برنامه ای که در گذشته داشت، امروزه با بحران کمبود دانشجو و مراکز مازاد و فاقد متقاضیان کافی مواجه است که توجیه مالی و ادامه کار بسیاری مراکز را با چالش مواجه کرده است. لذا لزوم تغییر رویکرد و مأموریت دانشگاه به منظور ادامه کار با قدرت و توسعه پایدار آن، ضروری به نظر می‌رسد.
پیام نور با گستردگی ملی و حضور در تمامی استان‌ها و شهرستان‌ها، ظرفیت منحصر به فردی برای بازتعریف مأموریت خود دارد. هر استان می‌تواند به یک هاب نوآوری و کارآفرینی تبدیل شود؛ جایی که تعامل با صنایع، شبکه فارغ‌التحصیلان و جامعه محلی، و ایجاد شتاب دهنده‌ها و مراکز نوآوری، فرصت‌های درآمدزایی و خلق ارزش اقتصادی را برای دانشگاه فراهم می‌کند. این مدل، نه لزوماً تقلید از پارک‌های علم و فناوری موجود خواهد بود و نه محدود به آموزش صرف؛ بلکه بازتاب هویت و ساختار جامعه محور دانشگاه پیام نور است.
در کنار تغییر رویکرد و مأموریت و توسعه پیام نور، می‌توان دانشگاههای متعدد و پراکنده که اغلب فاقد توجیه، راکد یا ناکارآمد هستند، را نیز در پیام نور ادغام کرد. این ادغام می‌تواند منابع، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های پراکنده را متمرکز کرده و فرصت‌های نوآوری و کارآفرینی را در ساختاری بهینه و پایدار فراهم آورد. چنین رویکردی علاوه بر ارتقای بهره‌وری، امکان اثرگذاری واقعی بر جامعه و صنعت را افزایش می‌دهد و مسیر توسعه پایدار آموزش عالی کشور را هموار می‌کند.
در صورت تحقق چنین مدلی، هم مسأله مراکز مازاد و فاقد توجیه دانشگاه حل می‌شود و هم مأموریت و منابع جدید ایجاد می‌شود. در چنین مسیری، راه برای گذر دانشگاه از یک دانشگاه نسل اولی به یک دانشگاه نسل سومی و چهارمی و حتی سپس به نسل پنجمی، متصور است. دانشگاهی که کارآفرین و کاربردی است، با جامعه و صنعت همکاری می‌کند، در اقتصاد و توسعه اجتماعی فعال است، آموزش آنلاین دارد و به اکوسیستم نوآوری تبدیل شده و شبکه‌ای از تعاملات ملی و جهانی ایجاد نموده است.
این دانشگاه با بستر و امکاناتی که دارد و با چنین تغییر مأموریتی؛ با تلفیق و کاربرد فناوری و با رویکرد ارزش‌آفرینی، با برندینگ مجدد، می‌تواند هم دارای توجیه فنی، مالی و اقتصادی باشد و هم در توسعه پایدار کشور نقش‌آفرین باشد، و به یک مرکز مهم توسعه خلاقیت، کارآفرینی، فرهنگ و فناوری تبدیل شود.
در این چشم‌انداز، پیام نور می‌تواند نقش‌آفرینی گسترده‌ای در ارتقای مهارت‌های کارآفرینانه دانشجویان، تسهیل ارتباط بین دانشگاه و جامعه و صنعت، و حمایت از پروژه‌های نوآورانه داشته باشد. بازآفرینی برند پیام نور به‌عنوان دانشگاهی کارآفرین و نوآور، فرصتی است برای ایجاد هویتی تازه و اثرگذار؛ دانشگاهی که آموزش فراگیر را با خلق ارزش اقتصادی، فناوری و مسئولیت اجتماعی پیوند می‌زند. در همین راستا نام دانشگاه نیز می‌تواند به “دانشگاه کارآفرینی و نوآوری” یا به اختصار “کارنو” تغییر یابد که هم حامل برند قبلی است و هم حاوی مأموریت و ارزش‌های جدید.
البته بدیهی است که برای تحقق موفق چنین هدفی، ضمن تقویت بنیه علمی و بهینه‌سازی سازمان اداری و عملیاتی دانشگاه، باید از ظرفیت جامعه و نهادهای بخش خصوصی اکوسیستم نوآوری نیز استفاده شود؛ چنان که در دیگر دانشگاههای موفق چنین اتفاق افتاده است.
با این تحول، پیام نور نه تنها جایگاه تاریخی خود در آموزش فراگیر را حفظ می‌کند، بلکه به یک دانشگاه پیشرو، کارآفرین و نوآور بدل می‌شود که به عنوان اولین دانشگاه نسل پنجمی، توانایی اثرگذاری واقعی بر جامعه، اقتصاد و فناوری کشور را دارد و می‌تواند الگویی برای دانشگاههای نسل آینده باشد.
