نوآوران آنلاین- حامد میرزاخلیل در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این نکته که با وجود آسیب‌های خطرناک و گسترده «آلودگی نوری» برای سلامتی انسان و سایر جانداران هنوز ابعاد پیچیده این پدیده به‌طور کامل روشن نشده است، اظهارکرد: واقعیت تجربه شده نشان می‌دهد که در کشور ما بسیاری از مشکلات محیط زیستی پیش از بحرانی شدن مورد توجه قرار نمی‌گیرند. در حوزه‌های مختلف از کاهش شدید جمعیت گونه‌های گیاهی و جانوری ارزشمند گرفته تا کمبود آب و آلودگی هوا شاهد این وضع هستیم. در حال حاضر هم شواهد نشان می‌دهد که این اتفاق مشابه برای آلودگی نوری هم در حال وقوع است.
وی با اشاره به اینکه نباید بعد از فراگیر شدن آسیب‌های ناشی از آلودگی نوری به فکر حل این مشکل بیفتیم و با تاکید بر اینکه نباید اجازه دهیم که آلودگی نوری به یک معضل لاینحل و یا پیچیده تبدیل شود، تصریح کرد: آلودگی نوری زمانی اتفاق می‌افتد که استفاده نادرست و غیراستاندارد از نور صورت گیرد که در حال حاضر در شهرهای بزرگ مثل تهران شاهد چنین وضعی هستیم.
چشم ما ایرانی‌ها به نور زیاد عادت دارد
این پژوهشگر آلودگی نوری در پاسخ به این پرسش که استانداردهای نورپردازی‌ها بر چه مبنایی تعیین می‌شود؟ گفت: در کشورهای مختلف استانداردهای نورپردازی، با توجه به شرایط اقلیمی مناطق (میزان تابش نور و ابرناکی) مشخص می‌شود. در کشوری مثل انگلیس که هوا غالبا مه‌آلود است، چشم شهروندان به نور کم عادت دارد بنابراین وقتی وارد خانه می‌شوند با نور کم آن هم در یک گوشه خانه کارهایشان را انجام می‌دهند اما در کشور ما به دلیل تابش نورخورشید در بیشتر روزهای سال، چشم ما ایرانی‌ها به نور زیاد عادت کرده است، برای همین به دلیل شرایط اقلیمی که در آن مستقر هستیم در خانه نیز دوست داریم که همه چراغ‌ها را روشن کنیم و از نور زیاد استفاده می‌کنیم.
شهرهای بزرگ دنیا طرح جامع نورپردازی دارند
میرزاخلیل با بیان اینکه معمولا شهرهای توریستی بزرگ دنیا، طرح جامعی برای نورپردازی دارند و بر مبنای آن روشنایی مناطق مختلف شهر از جمله نقاط توریستی، تجاری، فرهنگی و مسکونی را طراحی می‌کنند،اظهارکرد: این طراحی به شکلی انجام می‌شود که نورپردازی عناصر و نمادها در نقاط توریستی به آسایش نقاط مسکونی لطمه وارد نکند،همچنین بر اساس برنامه جامع نورپردازی مشخص می‌شود که در مراکز تجاری بعد از پایان ساعت کاری نیازی به بسیاری از جنبه‌های روشنایی نیست.
این کارشناس حوزه محیط زیست در ادامه با اشاره به اینکه در کشور ما مدیریت روشنایی توسط دو نهاد شرکت‌های توزیع نیروی برق و شهرداری‌ها اعمال می‌شود، تصریح کرد: در شرایط حاضر در جاده‌ها و معابر شهری کشور ما از استانداردهایی تبعیت می‌شود اما در درون شهرها و فضاهای شهری مثل پارک‌ها و بوستانها، پل‌ها، ساختمان‌های تجاری و اداری، میادین و ... شهرداری‌ها موظف هستند که نحوه نورپردازی نظارت داشته باشند. متاسفانه در این موارد ایراداتی وجود دارد که باعث بروز آلودگی نوری می‌شود.
آلودگی نوری ناشی از بیلبوردهای تبلیغاتی
وی همچنین درباره مصادیق آلودگی نوری در فضاهای شهری گفت: در کشور ما نورپردازی بیلبوردها یکی از منابع آلودگی نوری است چون در غالب موارد پروژکتور بیلبوردها با شدت زیاد تا نزدیک صبح روشن است، در حالی‌که میزان نورپردازی باید با ساعات اوج رفت و آمد شهروندان در معابر تنظیم باشد. طبیعی است که رفت و آمد در معابر در ابتدای شب بالاست اما به‌تدریج با گذشت زمان از تعداد ترددکنندگان و مخاطبان این بیلبوردهای تبلیغاتی کاسته می‌شود و به‌طور قطع نور بیلبورد در ساعات ابتدایی شب باید با ساعت چهار صبح فرق داشته باشد.
میرزاخلیل اضافه کرد: وجود بیلبوردهای تبلیغاتی در بزرگراه‌ها باعث پرت شدن حواس رانندگان و گاه وقوع تصادفات می‌شود. همچنین به دلیل زاویه اشتباه پروژکتور بیلبوردها شاهد هدررفت شدید نور هستیم، درحالی‌که برای هر لحظه تابش نور هزینه‌های کلانی صرف می‌شود که از محل مالیات شهری تامین می شود. این موضوع زمانی اهمیت پیدا می کند که بدانیم در دنیای امروز بحث کاهش مصرف انرژی بسیار مورد توجه قرار دارد.
این پژوهشگر آلودگی نوری تاکید کرد: در فضاهای شهری مثل فواره‌ها و حوض‌ها و نورپردازی نمای ساختمان‌های مختلف به‌ویژه ساختمان‌های فرهنگی اعمال نظر سلیقه‌ای در حوزه نورپردازی وجود دارد و شهرداری‌ها به استانداردها و اصول نورپردازی پایبندی ندارند.
لطمات آلودگی نوری به سلامت شهروندان
میرزاخلیل در بخش دیگر گفت‌وگو در مورد اثرات مخرب آلودگی نوری به سلامت شهروندان تصریح کرد: میزان نور زیاد باعث خدشه‌دار شدن ماهیت شب و برهم خوردن ساعات استراحت شهروندان می‌شود به طوری که به دلیل نور بالا در معابر و پارک‌ها و خیابان‌ها شهروندان رغبت کمتری به خواب پیدا می‌کنند. این وضعیت به سلامت شهروندان خدشه وارد می‌کند. اینها مواردی است که ناخودآگاه بر شهروند اثر می‌گذارد. استانداردهای مربوط به نور در دنیا مورد توجه قرار می‌گیرد و در کشور ما نیز مدیران شهری باید به جزییات این مسائل آگاه باشند.
وی ادامه داد: انسان باید در تاریکی محض به خواب برود چون هرمون ملاتونین تنها در ساعات شب ترشح می‌شود. این هورمون وظیفه تنظیم چرخه طبیعی بدن را برعهده دارد که بر اساس آن چرخه خواب و بیداری، گرسنگی، عادت ماهانه زنان و سایر موارد تنظیم می‌شود. دقت داشته باشیم که اگر در اتاق خواب چراغی روشن باشد یا از طریق تیر چراغ برق یا پارک مجاور خانه نور وارد اتاق خواب شود، این موضوع باعث اختلال در ترشح هورمون ملاتونین می‌شود و فرد بعد از بیدار شدن احساس خستگی و کرختی می‌کند.
به گفته این کارشناس حوزه آلودگی نوری در شهرهای بزرگی مثل تهران و مشهد به دلیل نورپردازی‌های غلط شهری، میزان نور در اتاق خواب‌ها در شب به حدی بالاست که نه تنها اجسام دیده می‌شود بلکه گاه رنگ‌ها نیز قابل تشخیص هستند و این یعنی فاجعه. نور بالا در اتاق خواب و عدم ترشح ملاتونین، باعث بروز بسیاری از انواع سرطان‌ها می‌شود. این موضوع روی افرادی که در شغلشان شب بیداری دارند مور تحقیق قرار گرفته است.
این پژوهشگر آلودگی نوری در بخش پایانی گفت‌وگو با اشاره به اینکه به تازگی مستندی در مورد آلودگی نوری تولید شده است، گفت: برای اولین بار است که در مورد آلودگی نوری مستندی تهیه شده است. این مستند در روز چهارشنبه (۲۶ دی) در دانشکده فیزیک داشنگاه تهران اکران خواهد شد. این فیلم توسط خانه مستند انقلاب اسلامی تهیه شده و مسعود دهنوی کارگردان آن است. در این مستند آسمان شب داخل شهر تهران و بیرون شهر به تصویر کشیده و تفاوت‌های آن با آسمان کاروانسرای دیرگچین در حوالی ورامین بررسی شده است. تاریکی آسمان هنگام شب یکی از معیارهای اندازه‌گیری آلودگی نوری به حساب می‌آید.