نوآوران آنلاین- سه سال پیش نخستین خبرها از فعالیت پیکورها در معادن قرار گرفته در عرصه و حریم محوطه‌ی تاریخی - طبیعی «غار اسپهبد خورشید» منتشر شدند، حتی یکی دو ماه بعد از انتشار نخستین خبرها، با حضور خبرنگاران در غار دژ اسپهبد خورشید در سوادکوه مازندران و دیدن آن‌چه بر این محوطه‌ی تاریخی می‌گذشت و تیشه‌ای که به ریشه این غار تاریخی می‌خورد، می‌گذرد، هر چند در همان حضور فرماندار سوادکوه با حضور در بین خبرنگاران قول داد تا هر چه سریع‌تر پیگیری‌های مورد نظر را انجام دهد و معادن فعال را منطقه‌ای دیگری منتقل کند حتی یکی دو ماه نیز این قول عملی شد، ولی ادامه‌دار نبود و امروز تیشه‌ها برای کندن ریشه «اسپهبد» به ماشین‌های مکانیکی تبدیل شده‌اند، ماشین‌هایی که به مرور در حال نزدیک شدن به غار اسپهبد هستند و به نظر می‌رسد میراث فرهنگی استان، در حال پاک کردن صورت مساله به جای حل کردن آن است.
البته از حق نگذریم دست‌کم یکی از آسیب‌های محیطی و منظری منطقه یعنی تیراندازی در میدان تیر در پایین دامنه کوه اسپهبد خورشید لغو شد، به نظر می‌رسد به جای همان میدانِ تیر، دامنه‌ی زیر دهانه امروز گودبرداری شده و معادن توانسته‌اند جای پایشان را محکم‌تر از قبل کنند!
دامنه کوه در زیر دهانه غار دژ اسپهبد
اما شاید بهتر است مسافران نوروزی امروز نام «اسپهبد خورشید» در دل سوادکوه را از لیست بازدیدهای نوروزی‌شان حذف کنند، محوطه‌ای تاریخی و ارزشمند که هر چند شاهِ طبرستانیِ ساسانی عاشقی را آن‌جا تجربه کرده و در راه خانواده‌اش وقتی شنید همسر و سه دخترش را اعراب به اسارت برده و کشته‌اند، خودکشی کرد، اما در شرایطی که امروز معادن فعال در محوطه به وجود آورده‌اند بهتر است از این لیست حذف شود تا جان انسان‌های بیشتری را به خطر نیندازد!
از سوی دیگر کوه‌بری توسط معادن را اگر هم نتوان با چشم دید، با صدای انفجارهای پی در پی می‌توان به آن ایمان آورد، انفجارهایی که از همان ابتدا به اعتقاد باستان‌شناسان محوطه در هر بار ریزشِ بخشی از ساختارهای معماری غار اسپهبد خورشید را به دنبال دارد. از جمله معادن مقابل غار-دژ اسپهبد خورشید که کوه سِرخِل را می‌بلعند. در این شرایط یک اتفاق به وضوح رخ می‌دهد با حجم بیشتر تخریب‌ها، محدوده‌ی باستانی این غار تاریخی به مرور کاهش پیدا می‌کند.
روبه‌روی پادگان دوآب و پایین دست‌غارهای کیجا کرچال، طویله تاق و طاق فرامرز
در ماه سال گذشته، سامان توفیق مدیر پروژه غار-دژ اسپهبد خورشید در گفت‌وگو با ایسنا، از توقف فعالیت میدان تیر در حریم درجه یک این غار تاریخی خبر داده و گفته بود: با این وجود هنوز این محوطه و تاسیساتِ موجود در میدان، برچیده نشده‌اند.
او از سوی دیگر از ادامه فعالیت دست‌کم پنج معدن در اطراف این محوطه تاریخی خبر داد و این را از جمله موارد نقض ضوابط میراث فرهنگی در عرصه و حریم این محوطه تاریخی دانست و بیان کرد: یک معدن در بالای سر غار-دژ اسپهبد خورشید فعالیت داشت، دو معدن در مقابل این محوطه و یک معدن نیز در زیردست این غار در حال فعالیت است. هر چند در حدود دو سال گذشته و با اقدامات اجرایی انجام‌شده و انتشار خبرهایی از وضعیت این غار توسط رسانه‌ها، فعالیت معدن قرارگرفته در بالای سر غار متوقف شد و معدنِ قرارگرفته در شمال حریم درجه یک محوطه نیز به مدت ۹۰ روز پلمب بود، اما باز هم مشاهده کردم این معدن نیز کار خود را از سر گرفته است و قطعاً در کنار تخریب‌هایی که در گذشته به این محوطه وارد کرده، آسیب‌های جدیدی نیز به این غار-دژ و آثار باستانی باارزش پیرامونی واقع در حریم وارد کرده است.
وی با بیان این‌که برای جابه‌جایی معادن قرار گرفته در مقابل غار دژ قرار بود میراث فرهنگی و صنعت و معدن با یکدیگر به تفاهم برسند، ادامه می‌دهد: مجوز آن‌ها هنوز تمدید نشده است تا براساس قول و قرارها آن‌ها جابه‌جا شوند، حتی حکم قضائی نیز صادر شده است، اما ظاهراً به دلیل بار مالی و تأمین نشدن تخصیص اعتباری که برای جابه‌جایی این معادن باید انجام می‌شد، هنوز این معادن در محوطه مشغول برداشت و تخریب هستند.
بعد از انتشار این خبر اما هیچ توضیح جدیدتری نسبت به توقف کار معادن در این منطقه داده نشد.
معادن تا اتاق‌های غار - دژ طاق فرامرز (کیلی) در حال برداشت هستند
تونل‌های حفر شده توسط معدن در بالای سقف غار دژ اسپهبد