نوآوران آنلاین- چراغ نفت خام در رینگ بین‌المللی بورس انرژی روشن شد و وزارت نفت مکلف شد به صورت هفتگی نفت خام را در بورس عرضه کند. ۱۸ مهر ماه امسال بود که شرکت ملی نفت ایران با انتشار پیش‌اطلاعیه‌ای اعلام کرد برای تحقق بند ۱۳ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری مبنی بر ایجاد تنوع در روش‌های فروش نفت و مشارکت بخش خصوصی و همچنین اجرای بند (ح) ماده ۴ قانون پنج ساله برنامه ششم توسعه کشور، در نظر دارد یک میلیون بشکه نفت خام را در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران عرضه کند؛ تصمیمی که با فراهم شدن زمینه‌های قانونی و نهایی‌سازی چارچوب و اصول کلیدی موضوع توسط مراجع ذی‌صلاح، با همکاری شرکت ملی نفت ایران، بورس انرژی ایران و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار در دستور کار قرار گرفت و شرایط تسویه وجوه، سازوکار اجرایی و جزئیات عرضه طراحی و جمع‌بندی شد. از آبان‌ماه تاکنون نفت خام هفت مرتبه در بورس انرژی عرضه شده که تنها سه مرتبه به فروش رسیده است. با این حال به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت این وزارت‌خانه مکلف است طبق قانون وزارت نفت در سال آینده نفت را به صورت ماهانه در بورس عرضه کند.
وی در آخرین نشست خبری خود در سال ۱۳۹۷ در مورد فروش نرفتن نفت خام در بورس اظهار کرد: اگر نفت در بورس به فروش برسد خوشحال می‌شویم و اگر به فروش نرود ما وظیفه قانونی خود را انجام داده‌ایم. مشکل اینجا است که بورس شفاف‌ترین روش برای انجام معامله و رقابت است و ما می‌خواهیم شفاف‌ترین کار را برای ناشفاف‌ترین اقدام که همان دور زدن تحریم‌ها است، انجام دهیم. به طور کلی عرضه نفت خام در بورس انرژی طی حدود چهار ماه اخیر، به معامله یک میلیون و ۱۵ هزار بشکه نفت منتهی شده است.
شرایط عرضه در ابتدای راه
بر این اساس، در ابتدا فروش به صورت ۲۰ درصد ریالی و ۸۰ درصد ارزی با مهلت تسویه ۵۰ روزه پس از تاریخ بارگیری محموله مقرر و اعلام شد که تسویه بخش ریالی (بر اساس نرخ تسعیر سنا) به‌صورت نقدی پیش از تحویل محموله و تسویه بخش ارزی به صورت اعتباری با ارائه ضمانت‌نامه بانکی تعهد پرداخت ریالی معتبر از بانک‌های مورد قبول شرکت ملی نفت ایران، پس از تحویل محموله صورت می‌گیرد و خریدار باید بخش ارزی را ظرف مدت زمان مشخص شده پس از بارگیری، به ترتیب مورد تائید شرکت ملی نفت که در اطلاعیه عرضه اعلام خواهد شد، واریز و تسویه کند.
همچنین اعلام شد که متقاضیان خرید برای شرکت در معامله، باید ۱۰ درصد ارزش سفارش را به صورت ریالی به میزان پیش پرداخت پیش از عرضه به حساب اعلامی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه واریز کنند تا در صورت انجام معامله، بخشی از ۲۰ درصد ریالی محسوب شود.
معامله ۲۸۰ هزار بشکه در اولین عرضه
به این ترتیب ششم آبان ماه امسال، مرحله نخست عرضه نفت خام در بورس انرژی اجرا و اعلام شد تحویل نفت خام به خریداران در محموله‌های حداقل ۵ هزار تنی (معادل حدود ۳۵ هزار بشکه استاندارد) قابل انجام است و البته خریداران می‌توانند با تجمیع قراردادهای خرید، نسبت به برداشت محموله‌های بزرگ‌تر اقدام کنند.
در این مرحله، یک میلیون بشکه نفت خام با قیمت ۷۹ دلار و ۱۵ سنت به ازای هر بشکه در بورس انرژی عرضه شد که پس از رقابت خریداران، هشت محموله ۳۵ هزار بشکه‌ای (در مجموع ۲۸۰ هزار بشکه) با قیمت ۷۴ دلار و ۸۵ سنت برای هر بشکه فروخته شد.
معامله ۷۰۰ هزار بشکه در دومین عرضه
مرحله دوم عرضه نفت خام در بورس انرژی ایران، بیستم آبان ماه با عرضه ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام باقیمانده از عرضه مرحله نخست، با قیمت ۷۱ دلار و ۵۹ سنت انجام شد و همه نفت عرضه شده با قیمت ۶۴ دلار و ۹۷ سنت به ازای هر بشکه فروخته شد.
خریداران این محموله با ارائه سفارش‌های خرید خود از طریق شرکت‌های کارگزاری عضو بورس انرژی در سامانه معاملاتی بورس ثبت سفارش کردند و با سه سفارش خرید ۲۴۵ هزار بشکه‌ای، ۲۴۵ هزار بشکه‌ای و ۲۱۰ هزار بشکه‌ای، موفق به خرید دومین محموله صادراتی نفت خام سبک ایران در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران شدند. در مرحله دوم، مدت زمان تسویه پس از تاریخ بارگیری محموله، از ۵۰ روز به ۶۰ روز افزایش یافت.
نفت بی مشتری در مراحل سوم و چهارم
مرحله سوم عرضه نفت خام در بورس انرژی در شرایطی برگزار شد که نسبت به دو مرحله پیش، میزان پیش پرداخت از ۱۰ درصد ارزش سفارش به ۶ درصد کاهش و مهلت تسویه پس از زمان بارگیری محموله، از ۶۰ روز به ۹۰ روز افزایش یافت و همچنین تسویه به صورت صددرصد ریالی امکان‌پذیر شد. در این عرضه که یکم بهمن ماه امسال انجام شد، یک میلیون بشکه نفت خام با قیمت ۵۲ دلار و ۴۲ سنت برای هر بشکه عرضه شد و باوجود ارائه تسهیلات بیشتر، عرضه بدون معامله پایان یافت.
مرحله چهارم نیز با عرضه یک میلیون بشکه نفت خام با قیمت هر بشکه ۵۶.۲۴ دلار و با تسهیلات مشخص شده مشابه مرحله سوم، ۱۵ بهمن ماه امسال انجام شد که این عرضه نیز معامله‌ای به دنبال نداشت.
مراحل پنجم و ششم؛ معامله یک محموله
پنجمین مرحله عرضه نفت خام در بورس انرژی با عرضه یک میلیون بشکه، ۲۹ بهمن ماه امسال با تسهیلات یادشده و با قیمت ۵۶ دلار و ۸۱ سنت به ازای هر بشکه برگزار و در پایان، یک محموله ۳۵ هزار بشکه‌ای با قیمت ۵۲ دلار و ۲۵ سنت برای هر بشکه معامله شد.
مرحله ششم نیز ۱۳ اسفندماه برگزار شد و مانند مراحل سوم و چهارم عرضه، بدون معامله پایان یافت. قیمت هر بشکه در مرحله ششم عرضه، ۵۹ دلار و ۶۳ سنت برای هر بشکه در نظر گرفته شده بود.
ارائه تسهیلات جدید برای خریداران بورسی نفت هم تاثیری نداشت
۲۴ اسفندماه بود که شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد پنج تسهیل جدید برای عرضه در بورس انرژی در نظر گرفته شد. پیش از این اعلام شده بود واریز پیش پرداخت به صورت ریالی ممکن بوده است. بر این اساس امکان واریز پیش پرداخت ۶ درصد به صورت ارزی نیز فراهم شده است. برای تسویه باقیمانده وجه المعامله، خریداران می‌توانند از سازوکارهای ارزی مورد تأیید شرکت ملی نفت ایران استفاده کنند؛ در این حالت تسویه خارج از پایاپای بورس صورت می‌گیرد.
دوره زمانی تحویل کالا نیز افزایش پیدا کرده است و خریداران می‌توانند تا ۴ ماه پس از انجام معامله محموله را تحویل بگیرند. تحویل محموله در خارگ انجام می‌شود، از این پس تحویل محموله در سایر مناطق منوط به تأیید شرکت ملی نفت ایران امکان پذیر است. در صورت درخواست خریداران امکان تحویل محموله به صورت زمینی از مخازن نفت پالایشگاه تبریز نیز امکان پذیر شده است.
با وجود این تسهیلات باز هم نفت در هفتمین عرضه در بورس که ۲۷ اسفندماه عرضه شد بی مشتری ماند.
بنابراین در مجموع، ۶ مرحله عرضه نفت خام در بورس انرژی طی چهار ماه اخیر به معامله یک میلیون و ۱۵ هزار بشکه نفت خام منتهی شده است. با این حال نمایندگان مجلس شورای اسلامی در نشست علنی روز ۲۸ بهمن ماه، در جریان بررسی جزئیات بخش درآمدی لایحه بودجه سال ۹۸، با بند الحاقی یک، تبصره یک این لایحه موافقت کردند که بر مبنای آن، وزارت نفت مکلف است ماهانه حداقل ۲ میلیون بشکه نفت خام سبک، ۲ میلیون بشکه نفت خام سنگین و ۲ میلیون بشکه میعانات گازی پارس‌جنوبی را به‌صورت منظم و مستمر با امکان تسویه ۱۰۰ درصد ریالی یا ارزی در رینگ بین‌الملل (صادراتی) بورس انرژی در چارچوب قوانین و مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار عرضه و گزارش عملکرد این بند را هر سه ماه یک بار به کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ارائه کند.