نوآوران آنلاین- پرفسور “جووانا مالوچی” مدیر مرکز تحقیقات دمانس بریتانیا در دانشگاه کمبریج می‌گوید این یافته می‌تواند محققان را به درمان‌های جدیدی هدایت کند که از پیشرفت دمانس جلوگیری کنند.
این تحقیق امیدوارکننده که هنوز در مراحل ابتدایی است، بر اساس توان تمام پستانداران برای خواب زمستانی در زمان قرار گرفتن در معرض سرماست.
در حال حاضر در بریتانیا بیش از یک میلیون نفر مبتلا به دمانس هستند و تخمین زده می‌شود تا سال ۲۰۵۰ دو برابر شوند. درمان‌های فعلی تأثیر کمی دارند و به همین دلیل محققان در حال بررسی روش‌های جدید درمان هستند.
پزشکان دهه‌هاست می‌دانند سرد نگه داشتن بدن در شرایط خاص می‌تواند از مغز محافظت کند؛ مثلاً در حین عمل قلب یا جراحی نوزادان یا جراحی کسانی که سرشان آسیب دیده، بیمار خنک نگه داشته می‌شود. علت این اثر محافظتی سرما به درستی روشن نیست.
سیناپس
سیناپس محل ارتباط و اتصال سلول‌های مغز است و در دمانس، تناسب تشکیل و تخریب این سیناپس‌ها به هم می‌خورد. در آلزایمر و سایر بیماریهای مخرب سلول‌های عصبی این ارتباطات از بین می‌روند و باعث بروز علائم می‌شوند، از قبیل از دست رفتن حافظه، گیجی، تغییر خلق و مرگ کامل سلول‌های مغز به مرور زمان.
آن چه نظر پروفسور مالوچی را جلب کرد این بود که در حیواناتی که به خواب زمستانی می‌روند مانند خرس و جوجه تیغی و خفاش، برای صرفه‌جویی در انرژی در زمستان، حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد سیناپس‌ها از بین می‌روند. وقتی این حیوانات در بهار از خواب بیدار می‌شوند، به طرز معجزه‌آسایی این اتصالات بازسازی می‌شوند.
چرا سرما می‌تواند خطرناک باشد؟
سرما تأثیر زیادی بر بدن انسان دارد. شوک غوطه خوردن در آب سرد باعث افزایش شدید ضربان قلب و فشار خون می شود و در افرادی که بیماریهای زمینه‌ای دارند می‌تواند به سکته قلبی و مغزی منجر شود. علاوه بر این، شنا در آب سرد می‌تواند باعث واکنشی غیرارادی شود به نام رفلکس عطش هوا (gasp reflex)، یعنی با ورود به آب خیلی سرد، بدن غیرارادی سعی در رساندن هوا از راه دهان می‌کند و اگر سر زیر آب باشد، به جای هوا آب وارد ریه‌ها می‌شود و ممکن است باعث خفگی شود.
هرچه فرد بیشتر در آب سرد بماند، عکس‌العمل‌هایش هم کندتر می‌شوند. ممکن است گیج و دست و پا چلفتی شود و بیرون آمدن از آب برایش سخت باشد.
دکتر “هِتِر مَسی” پژوهشگر "آزمایشگاه شرایط محیطی دشوار" در دانشگاه “پورتموث” می‌گوید: «برای شنا در آب سرد نکات مهمی را باید به خاطر داشته باشیم:
۱– قبل از شنا در آب سرد، مطمئن شوید تندرست و سالم هستید. اگر شک دارید با پزشک خود مشورت کنید
۲– با افرادی شنا کنید که به آب سرد عادت دارند و خطرات محلی را می‌شناسند
۳– اگر احساس سرما کردید از آب خارج شوید
۴– به سرپناهی رفته و لباس‌های خیس را در بیاورید و چند لایه لباس گرم و خشک از جمله کلاه پشمی و دستکش بپوشید
۵– دائماً در حرکت باشید و اگر می‌توانید ورزش سبک انجام دهید و نگران لرز نباشید. لرز کمک می‌کند گرم شوید. حمام یا دوش آب گرم نگیرید؛ تغییر فشار خون در حین گرم‌شدن می‌تواند باعث از حال رفتن و و افتادن و آسیب شود ».
پروتئین‌های "شوک سرمایی"
در سال ۲۰۱۵ گروه پژوهش دمانس در دانشگاه کمبریج پروتئین‌هایی را کشف کردند که باعث فرآیند "شوک سرمایی" می‌شوند. آن ها بدن موش‌های معمولی و موش‌های مبتلا به آلزایمر و بیماری “پریون” را سرد کردند تا جایی که دچار سرمازدگی (یا هایپوترمی، افت دمای بدن به زیر ۳۵ درجه سانتیگراد) شوند. پریون پروتئینی است که ساختارش معیوب و کارکردش مختل شده است. این پروتئین معیوب در بیماریهای مخرب بافت عصبی از جمله آلزایمر دیده می‌شود.
پژوهشگران وقتی بدن موش‌ها را دوباره گرم کردند، دیدند سیناپس‌ها فقط در موش‌های معمولی بازسازی شدند؛ اما در موش‌های مبتلا به آلزایمر و پریون نه. هم چنین متوجه شدند میزان یکی از پروتئین‌های شوک سرما به نام (R.B.M. 3) در موش‌های عادی افزایش زیادی پیدا کرد؛ اما نه در موش‌های مبتلا. پس این موضوع مطرح شد که شاید
(R.B.M. 3) کلید شکل‌گیری اتصالات جدید سلول‌های عصبی باشد.
پژوهشگران با یک آزمایش دیگر این را ثابت کردند که با افزایش مصنوعی میزان (R.B.M. 3)
در موش‌ها، می‌توان از مرگ سلول‌های مغزی در آلزایمر و پریون جلوگیری کرد. نتایج این موفقیت بزرگ در تحقیقات دمانس، در نشریه “نیچر” منتشر شد.
شناگران زمستانی
دکتر مالوچی می گوید: «دارویی که باعث تولید (R.B.M. 3)شود، ممکن است روند بیماریهای مخرب بافت عصبی را کُند یا حتی معکوس کند. چون (R.B.M. 3) هنوز در خون انسان شناسایی نشده بود ».
قدم بعدی این بود که آیا این پروتئین در انسان هم وجود دارد یا خیر. پروفسور مالوچی در برنامه‌ای در رادیوی چهار بی‌بی‌سی گفت مایل است اثر (R.B.M. 3) را در انسان آزمایش کند، ولی دستورالعمل‌های اخلاق پزشکی، گرفتن مجوز برای ایجاد “هایپوترمی” در افراد را سخت کرده است.
این شد که “مارتین پیت” پا پیش گذاشت. او یکی از اعضای گروه کوچکی که زمستان‌ها در استخر عمومی روباز محله “همپستد هیث” لندن شنا می‌کنند. او به پرفسور مالوچی ایمیل زد که او و شناگران دیگر مرتب داوطلبانه خودشان را دچار هیپوترمی می‌کنند و به همین دلیل برای تحقیق او ایده‌آل هستند.
پروفسور مالوچی موافقت کرد و زمستان سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ مشغول بررسی وجود این پروتئین در شناگران زمستانی شد. محققان برای مقایسه، اعضای یک گروه “تای‌چی” را هم به کار گرفتند که هیچ وقت در استخر شنا نمی‌کنند؛ ولی در کنار آن تمرین می‌کنند.
پژوهشگران متوجه شدند در خون تعداد قابل توجهی از این شناگران، میزان (R.B.M. 3) بسیار بالاست؛ همه آن ها دچار سرمازدگی شده بودند و دمای بدن شان تا ۳۴ درجه سانتیگراد پایین آمده بود؛ اما میزان (R.B.M. 3) در خون هیچ یک از اعضای گروه تای‌چی که بدن شان این قدر سرد نشده بود،بالا نرفته بود.
آیا سرما می‌تواند باعث کُند شدن دمانس شود؟
این تحقیق در سخنرانی‌های آنلاین هم‌رسان شده است، ولی هنوز در نشریه‌های علمی منتشر نشده است.
پژوهشگران دیگری هم در نوزادان و بیماران قلبی و سکته مغزی که دچار هایپوترمی شده بودند، همین مقدار زیاد(R.B.M. 3) را مشاده کردند. پروفسور مالوچی می‌گوید این یافته‌ها نشان می‌دهند در انسان هم مانند پستاندارانی که به خواب زمستانی می‌روند، پروتئین شوک سرما تولید می‌شود.
باید در نظر داشت که خطر سرد شدن بدن بیشتر از فواید احتمالی آن است. پروفسور مالوچی می‌گوید به همین دلیل شنا در آب سرد قطعاً درمان دمانس نیست و چالش فعلی پیدا کردن دارویی است که محرک تولید این پروتئین در انسان شود و از همه مهمتر ثابت شود که این پروتئین واقعاً روند دمانس را کُند می‌کند.
دمانس بیشتر بیماری سالمندی است و به همین دلیل حتی تأخیری نسبتا کوتاه در شروع بیماری هم می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد. پرفسور مالوچی می‌گوید: «اگر در کل جمعیت سرعت پیشرفت دمانس حتی یکی دو سال کندتر شود، از نظر سلامت و از نظر اقتصادی تأثیر عظیمی خواهد داشت ».