نوآوران آنلاین- دکتر علیرضا رییسی در نشستی به مناسبت روز جهانی ایدز، گفت: پاندمی کرونا سبب شد برخی کشورها از برخی ماموریت‌های اصلی غافل شوند که این موضوع نگران کننده است. چرا که اگر این برنامه‌ها تحت تاثیر قرار گیرد یکی از خسارت‌های جبران ناپذیر به کل دنیا وارد می‌شود. مهم است همه سیاست مداران در دنیا به این موضوع بپردازند. ما از ابتدای سال جاری اولین سیاستمان در مقابل پاندمی کرونا حفظ برنامه‌های جاری حوزه PHC است.
وی افزود: یکی از اقدامات مهم ما این است که توسط همه اداراتمان در سطح بهداشت، همه مدیران را موظف کردیم اقدامات را بازنگری کنند و ببینند در هر حوزه آیا اقدام عقب افتاده‌ای داریم یا خیر. کار ارزشمندی بود و در تمام حوزه‌ها شامل بیماری واگیر، غیرواگیر، واکسیناسیون و... این اقدام انجام شد. ما بیش از حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار خدمت عقب افتاده با ضرب‌العجل فوری را ارائه دادیم که تجربه خوبی در بحث پاندمی است. در همه حوزه‌ها باید برنامه‌ای در ارتباط با وضعیت اجرای اهداف و تحقق آنها دنبال شود تا مبادا در پاندمی کرونا از چیزی غافل شویم. برای مهار بیماریهای ویروسی، قابل انتقال و واگیردار فقط عزم و اراده یک کشور کافی نیست و همه کشورها باید دست به دست هم دهند.
رییسی ادامه داد: در پاندمی کرونا بسیار نگران همسایه‌های شرقی هستیم؛ البته نه برای کرونا بلکه برای کنترل سایر بیماری‌ها. پاندمی باعث شده کشورها خدمات روتین خود را فراموش کنند و مثلا واکسیناسیون شان دچار اشکال شده است که همین امر مسئولیت ما را بسیار سنگین می‌کند.
معاون وزیر بهداشت ادامه داد: پاندمی کرونا به ما نشان داد یک راه بیشتر نداریم، آنهم این که باید همبستگی جهانی و مسئولیت پذیری اجتماعی وجود داشته باشد و این موضوعی است که اگر راهبرد اصلی نباشد، دچار مشکل می‌شویم. در کنترل بیماری های ویروسی و واگیردار است که لغت "دهکده جهانی" معنا می‌گیرد. نمی‌توان کشوری را ایمن تصور کرد ولی سایر کشورها از اجرای برنامه غافل شوند.
وی افزود: علی‌رغم تحریم‌های ظالمانه ما سعی کردیم در چندین جبهه بجنگیم. تجربه‌های سطح دنیا در کنترل کرونا به ایجاد محدودیت‌ها باز میگردد؛ در حالی که این موضوع فشار اقتصادی را افزایش می‌دهد. در کنار تمام مشکلات کشور، آمریکا ناجوانمردانه به ما فشار می‌آورد. حتی در بحث تامین کیت‌های تشخیصی HIV امسال دچار مشکل شدیم. در بحث حمایت از آزمایشگاه‌ها دچار مشکل شدیم؛ علی‌رغم اینکه یک شبکه گسترده آموزش دیده داریم، ولی ابزار در دستمان به راحتی فراهم نبود. ما هم علی‌رغم برنامه‌های قوی که برای کنترل ایدز داریم ولی به خاطر تحریمها مشکلاتی داریم.
وی با اشاره به اینکه بیماریابی ایدز کمتر از حد انتظارمان است، تاکید کرد: اهداف ۹۰-۹۰-۹۰ باید محقق می‌شد اما در بحث بیماریابی ۹۰ درصدی مشکل داریم که ناشی از عدم برنامه‌ریزی نیست بلکه ناشی از تحریمها است. در سطح دنیا تعداد بیماران و کاهش مرگ و میر مبتلایان به ایدز را داریم.
رییسی درباره آمار ابتلا به اچ آی وی در کشورمان، گفت: ما ۶۰۴۳۱ تخمین مبتلای زنده داریم که از این تعداد ۲۲هزار و ۴۰۶ نفر شناسایی شده و در حال زندگی هستند. تاکنون در کل ۴۱۸۷۶ نفر بیمار ثبت شدند و در کل ۱۹۴۶۹ مرگ به واسطه این بیماری ثبت کرده‌ایم. کمتر از ۴۰ درصد بیماران را شناسایی کردیم و ضعف ما در شناسایی ۹۰ درصد مبتلایان مشهود می‌شود. ما باید حدود ۵۴ هزار بیمار را شناسایی می‌کردیم ولی کل شناسایی ما کمتر از این عدد است.
وی افزود: سال گذشته اقدام به تامین کیت رپید کردیم، ولی مشکلات زیادی برایمان ایجاد شد. ۸۲ درصد مبتلایان اچ آی وی در کل مردان و ۱۸ درصد زنان هستند. درصد ابتلا اندکی در زنان افزایش یافته است. در سال ۱۳۸۸ حدود ۱۳ درصد مبتلایان زنان بودند و اکنون این عدد در شش ماه نخست سال به ۳۰ درصد رسیده است.
وی درباره راه‌های انتقال ویروس، اظهار کرد: گرچه بحث انتقال از اعتیاد تزریقی ۵۹.۲ درصد است، اما بحث انتقال از طریق جنسی نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته و به ۲۳ درصد رسیده است، انتقال از مادر به کودک نیز ۱.۷ درصد و انتقال از طریق خون و فرآورده‌های خونی ۰.۲ درصد است. روند درصد انتقال در بحث اعتیاد تزریقی و رابطه جنسی نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۵ فقط ۹ درصد از طریق رابطه جنسی آلوده می‌شدند و ۷۵ درصد موارد از طریق اعتیاد تزریقی بود. بحث این نیست که رابطه خیلی بیشتر شده بلکه اقدام درخشانی در حوزه کنترل معتادان تزریقی انجام شد و خدمات مناسبی در DICها ارائه شد و با در اختیار گذشتن لوازم، سرنگ و... توانستیم آمار انتقال از طریق اعتیاد تزریقی را کاهش دهیم؛ یعنی تزریق وجود دارد اما تزریق سبب انتقال اچ آی وی نشده است و معنای آن کاهش آمار معتادان تزریقی نیست. ما سعی کردیم اگر هم قرار است تزریقی انجام شود به شکل ایمن باشد.
وی افزود: اگر موارد تخمین زده را پیدا کنیم و به آنها خدمت ارائه دهیم، موفق خواهیم بود. درست است که در شناسایی موارد دچار ضعف هستیم اما، بیمارانی که شناسایی شدند را به خوبی تحت درمان و مراقبت قرار دادیم و درمان آنها هم موثر بوده است.
رییسی ادامه داد: در بحث روستای چنار محمودی اقدام بسیار مناسبی صورت گرفت و تمام بیماران آن منطقه تحت کنترل ما هستند و این واقعا اقدام درخشانی در وضعیت فعلی است. در شناسایی موارد جدید نیازمند بازنگری در تمام برنامه‌ها هستیم و اگر شعار امسال روز جهانی مبنی بر «همبستگی جهانی، مسئولیت مشترک»، محقق نشود، شناسایی ۹۰ درصد مبتلایان هم محقق نخواهد شد که این موضوع هم فقط بر عهده وزارت بهداشت نیست و همه دستگاه‌ها باید پای کار باشند. گاهی مسائل قومی، قبیله‌ای و انگ زدن به بیماری مانع از بیماریابی درست می‌شود که نمونه این اتفاق روستای چنار محمودی بود.
رییسی تاکید کرد: به یاد داریم که رسانه‌های بیگانه چگونه به این موضوع می‌پرداختند، مگر دلشان به حال اهالی روستا سوخته است؟ خیر اینطور نیست، این کار حمله‌ای به برنامه و PHC در ایران بود. ما بیماریابی کردیم و کار درستی است که جای تشویق دارد که شناسایی صورت گرفته است. همان کشورهایی که این موضوع برایشان مهم می‌شود خودشان هم موارد زیاد مبتلا به بیماری دارند و حتی یکی از اشخاصی که در مورد این موضوع در کشور ما اظهار نظر می‌کند خودش مبتلا به بیماری است. اما آیا دنیا در بیماریابی به ما کمک کرد؟ ما کار خودمان را انجام می‌دهیم ولی اگر همکاری مشترک نباشد ما دچار مشکل می‌شویم.
وی با اشاره به قدرت خدمات در نظام PHC کشور، تصریح کرد: دستورالعمل کرونا و اچ آی وی و ارتباط این دو تدوین شد. این کار اسفند ۹۸ انجام شد؛ یعنی زمانی که دنیا در شوک کووید۱۹ بود و کسی به فکر اچ آی وی نبود ولی ما به فکر بودیم. هر اتفاقی هم که بیفتد نباید از سایر بسته‌های خدمتی غافل شویم. در این پاندمی تحویل داروها به بهترین شکل انجام شد. مبتلایان اچ آی وی به دلیل نقص سیستم ایمنی از افراد آسیب پذیر هستند و ما برای ارائه دارو به منزل آنها رفتیم تا آنها از خانه خارج نشوند.
رییسی ادامه داد: در اوایل سال ۹۸ هم که درگیر سیل و زلزله بودیم بازهم دارورسانی در نهایت محرمانگی به مبتلایان اچ آی وی متوقف نشد و حتی یک بیمار اچ آی وی در کشور نبود که دارو به دستش نرسد یا تاخیر در دریافت دارو داشته باشد. مدیریت در بحران با حفظ محرمانگی، موضوع مهمی است. این نکات باید در تاریخ ثبت شود.
وی افزود: موضوع سرواپیدمیولوژی در ارتباط با بیماران اچ آی وی و میزان اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌ها در ارتباط با کووید۱۹ انجام شد. ارزیابی دریافت خدمات افرادی که با اچ آی وی زندگی می‌کنند در بحران کرونا نشان داد ۹۸ درصد دسترسی به دارو برای یک ماه داشتند، ۷۱ درصد دسترسی به ماسک داشتند، ۸۱ درصد دسترسی به محلول ضدعفونی کننده و ۹۱ درصد هم به اقلام کاهش آسیب (کاندوم) دسترسی داشتند.
رییسی ادامه داد: در مورد وضعیت ابتلا به کرونا در افرادی که با اچ آی وی زندگی می کنند، در تهران و اصفهان حدود ۱۲۷۶ نفر مورد بررسی اولیه قرار گرفتند و فقط ۲۶ نفر به کرونا مبتلا شدند که علائم خفیفی داشتند. در حال حاضر هم مطالعه سرواپیدمیولوژی کووید۱۹ در افراد مبتلا به اچ آی وی و خانواده‌هایشان در حال انجام است.
وی درباره برخی اظهارات مبنی بر ابتلای کمتر بیماران HIV به کرونا، تاکید کرد: اینگونه نیست که مبتلایان اچ آی وی به کرونا مبتلا نمی‌شوند یا جان خود را از دست نمی دهند، بلکه داروهای آنتی وایرالی که به مبتلایان اچ آی وی می‌دهیم، بر کرونا هم موثر است و حتی بارقه‌های امیدی داریم که با توجه به ژنوم کرونای جدید و تشابه میان قطعات ژنتیکی با اچ آی وی بتوانیم، امیدی برای آینده تولید واکسن اچ آی وی داشته باشیم.
رییسی ادامه داد: تیم‌های سیار و موبایل کلینیک راه اندازی کردیم و خلاقیت‌هایی داشتیم که به مراکز جامع سلامت و DIC ها متصل هستند و خدمت ارائه می‌کنند. دستورالعمل ارائه متادون در شرایط کروتا ابلاغ شد و بهزیستی مشارکت فعالی برای ارائه خدمات داشته است. سازمان زندان‌ها و قوه قضائیه نیز بسیار موثر بوده است.
وی افزود: دیگر برنامه ما ارائه واکسن آنفلوآنزا به شکل رایگان برای مبتلایان اچ آی وی بود؛ هرچند که تامین واکسن بسیار سخت بود. ما ۵میلیون واکسن خریده بودیم که قرار بود از ترکیه حمل کنند و به خاطر تحریم، واکسن‌ها را به ما ندادند، اما تعداد اندک واکسنی که خیلی کمتر از نیازمان بود را در اختیار بیماران قرار دادیم. ما حدود ۱۶ میلیون نفر افرادی داشتیم که واجد دریافت واکسن آنفلوآنزا بودند، ولی مدیریت کردیم و یکی از اولویت‌های اصلی ما در کنار کارکنان بهداشت و درمان که در ارتباط با بیماران کرونایی بودند، بیماران اچ آی وی هم بودند و به همه آنها واکسن رایگان تزریق کردیم.
وی افزود: ایران همواره در ارائه برنامه‌ها به سازمان جهانی بهداشت موفق بود و پروپوزالی قوی از کشور ما نوشته شد و بودجه‌ای طی ۳سال از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ در حدود ۱۱ میلیون دلار به ما تخصیص پیدا کند. در این تحریمها تامین وسایل آزمایشگاه ها بسیار سخت بود. اکنون ۱۹ آزمایشگاه فعال در کشور داریم. اگر یک ماه یک کشوری مثل فرانسه را تحریم کنیم با سر به زمین فرود می‌آید بعد ما ۴۰ سال است تحریم هستیم و روز به روزهم شرایط سخت‌تر می‌شود. تحریم می‌کنند، ترور می‌کنند و هر بلایی که دلشان می‌خواهد سر ما می‌آورند و بعد ما را در همه چیز با آلمان و فرانسه مقایسه می‌کنند. اوایل کرونا معاون بهداشت یکی از کشورها نزد من آمد و می پرسید چگونه آزمایش انجام می‌دهید در حالی که ۳۰۰ تا ۴۰۰ دستگاه از آمریکا برایشان آمده بود و کار کردن با آن را نمی دانستند و قرار شد تیمی برای آموزش از کشورمان به کمکشان بروند.
معاون وزیر بهداشت تاکید کرد: کلینیک‌های سیار بسیار اقدام مهمی است. مپینگی در سراسر کشور انجام دادیم و در هر استان پاتوق‌ها را شناسایی کردیم و می‌دانیم در هر شهر پاتوق‌ها کجاست و از همین استفاده می‌کنیم و با کمک همان افراد به آنها خدمت می‌دهیم. سامانه ثبت و گزارش دهی را تقویت کردیم، علی رغم تحریم و کرونا مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری عملکرد بسیار خوبی داشته است. الان کل دنیا لردگان را می‌شناسند و خداروشکر درمان در این نقاط بسیار موثر بوده است.
وی افزود: پنجمین برنامه ملی استراتژیک کنترل عفونت اچ آی وی را تدوین کردیم که با مشارکت دستگاه‌ها اجرایی می‌شود و سند افتخاری است. البته از روند بیماریابی راضی نیستیم و راه جبران آن استفاده از برنامه پنجم است. اکنون بیماریابی کمتر از ۴۰ درصد است و پرونده‌های فعال ۷۰ درصد؛ اما درمان در حد ۹۷ درصدی ارائه می‌شود.
رییسی گفت: دست‌هایی در جاهای مختلف در کار است که نمی‌گذارند ما بیماریابی کنیم. در لردگان برخی به ما حمله کردند و شانس آوردیم زنده ماندیم. تمام مراحل شناسایی بیمار محرمانه است، چگونه می‌شود در روستایی تعدادی مبتلا شوند و کل جهان بفهمند؟ هم دستی پشت پرده بود و هم سیستم خارج از قوانین ما رفت. در محلی که برای مردم سخنرانی می‌کردیم مردم بسیار شریف و زحمتکش بودند اما عده‌ای هم بودند که معلوم بود برای آنجا نیستند که به ما حمله کردند، همانجا که بودیم مستقیما فیلم‌ها برای BBC و... ارسال می‌شد. عده‌ای در خارج از کشور افراد را تحریک می‌کردند که حتی درمان انجام ندهند.
وی در پایان صحبتهایش گفت: ما در تامین کیت‌های رپید واقعا دچار مشکل بودیم حتی با تهیه ارز، اما متاسفانه به دستمان نمی‌رسید. امیدواریم سازمان بهداشت جهانی تحت تاثیر سیاست‌های غلط آقای ترامپ و دوستانش قرار نگیرد.