در حالی که برخی از منابع طبیعی ایران در مرزهای مشترک با کشورهای همسایه قرار دارند، بهره‌برداری از این منابع به دلایلی همچون تحریم‌ها، سیاست‌های غلط و بی‌توجهی در دوره‌های مختلف، عملاً به فرصتی تبدیل شده که از آن بهره‌برداری لازم نشد.
سرویس اقتصادی نوآوران ـ موضوع میادین مشترک نفتی نه تنها یک بحث اقتصادی، بلکه یک چالش ملی برای ایران و کشورهای هم‌مرز است. در حالی که برخی از منابع طبیعی ایران در مرزهای مشترک با کشورهای همسایه قرار دارند، بهره‌برداری از این منابع به دلایلی همچون تحریم‌ها، سیاست‌های غلط و بی‌توجهی در دوره‌های مختلف، عملاً به فرصتی تبدیل شده که از آن بهره‌برداری لازم نشد. این در حالی است که کشورهای همسایه در همان میادین مشترک، با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و سرمایه‌گذاری‌های کلان، توانسته‌اند بهره‌برداری بهینه‌ای داشته باشند. اکنون که دولت جدید، به‌ویژه با تاکید اخیر آقای عارف معاون اول رئیس‌جمهور، بر اهمیت توسعه این میادین اذعان کرده است، در واقع به این معنی می باشد که دولت در حال بازنگری و اصلاح یک بی‌توجهی استراتژیک در تاریخ سیاست‌گذاری نفتی کشور است.
لازم به ذکر است که میادین مشترک نفتی، به مخازنی گفته می‌شود که در مرزهای مشترک بین دو یا چند کشور قرار دارند و توسعه آنها به دلایل اقتصادی، سیاسی و امنیتی، بسیار حائز اهمیت است. از دیدگاه اقتصادی، بهره‌برداری کارآمد از این میادین می‌تواند به افزایش قابل توجه درآمدهای نفتی منجر شود که برای کشورهایی مثل ایران که به شدت وابسته به نفت هستند، این موضوع می‌تواند یک منبع ارزی استراتژیک باشد. در عرصه سیاسی، بهره‌برداری اشتراکی و توسعه یافته از این میادین می‌تواند به تقویت روابط دیپلماتیک و همکاری‌های منطقه‌ای کمک کند. از نظر امنیتی نیز، عدم استفاده بهینه از این منابع ممکن است به درگیری‌های مرزی و سیاسی میان کشورها منجر شود.
کارنامه دولت‌های پیشین ایران نشان می‌دهد که توسعه میادین مشترک نفتی همواره یک هدف استراتژیک بوده، اما در عمل با چالش‌هایی اساسی مانند کمبود سرمایه‌گذاری، فناوری‌های عقب‌مانده و تحریم‌های بین‌المللی روبرو بوده است. در دولت‌های قبلی، تمرکز بیشتر بر حفظ وضعیت موجود و انجام توافقات اولیه بود و تلاش کافی برای بهینه‌سازی بهره‌برداری از این میادین صورت نگرفت. در بسیاری از موارد، کشورهای همسایه مانند عراق و قطر با استفاده از فناوری‌های نوین و سرمایه‌گذاری‌های گسترده، بهره‌وری بیشتری نسبت به ایران داشته‌اند که این امر به کاهش سهم ایران از این منابع منجر شده است.
تلاش های اخیر دولت فعلی نشان‌دهنده تعهد دولت پزشکیان به حل این مسأله مهم است. دولت فعلی در تلاش است تا با راهکارهای جدید و تأمین منابع مالی و فناوری، توسعه میادین مشترک را به‌عنوان یک اولویت اقتصادی در دستور کار خود قرار دهد. این تلاش‌ها شامل فراهم آوردن سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی، استفاده از فناوری‌های نوین، توسعه زمینه‌های قانونی و حقوقی و تقویت دیپلماسی نفتی می‌شود.
برای جذب سرمایه‌گذاری، دولت به ارائه مشوق‌های مختلف به شرکت‌های بین‌المللی و ایجاد بسترهایی جهت تأمین منابع مالی داخلی از طریق بورس و سایر مسیرهای اقتصادی پرداخته است. به موازات، همکاری با شرکت‌های فناوری‌محور و استفاده از جدیدترین تکنولوژی‌های استخراج و بهره‌برداری، نقشی اساسی در افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها دارد. همچنین برای افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری و گسترش همکاری‌ها با شرکای خارجی، قراردادهایی شفاف و منطبق با معیارهای بین‌المللی تدوین شده است. در نهایت، تقویت دیپلماسی نفتی نیز به عنوان ابزاری برای افزایش سهم ایران از بهره‌برداری و جلوگیری از سوءاستفاده دیگر کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این همه، دولت پزشکیان با چالش‌هایی جدی همچون مشکلات زیرساختی، پیچیدگی‌های سیاسی و دیپلماتیک در منطقه و تحریم‌های اقتصادی مواجه است که می‌تواند بر اجرای کارآمد این سیاست‌ها تأثیر بگذارد. اظهار نظر آقای عارف نشان‌دهنده شناخت صحیح دولت از اهمیت میادین مشترک نفتی و تعهد به اصلاح عملکردی است که در دولت‌های پیشین به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفت. گرچه تلاش‌های دولت کنونی گامی مثبت در جهت بهبود بهره‌برداری از این منابع است، موفقیت نهایی به عواملی مانند مدیریت داخلی، تعاملات بین‌المللی و رفع تحریم‌ها وابسته است. سرمایه‌گذاری مستمر و پیشرفت در فناوری‌های مرتبط با نفت می‌تواند در نهایت به بهبود وضعیت اقتصادی کشور منجر شده و درآمدزایی مؤثر و پایداری را به دنبال داشته باشد. برای ایران، مدیریت هوشمندانه و بهینه‌سازی بهره‌برداری از میادین مشترک نفتی یک ضرورت راهبردی محسوب می‌شود که تحقق آن نیازمند همکاری و برنامه‌ریزی دقیق در سطوح مختلف است.
در همین خصوص دکتر حسن مرادی، استاد حقوق بین‌الملل انرژی دانشگاه تهران، در گفت‌وگویی با روزنامه نوآوران به بررسی توسعه میادین مشترک نفتی و چالش‌های آن پرداخت. وی در این خصوص گفت: آقای عارف چند روز پیش اشاره کردند که دولت قصد دارد از طریق توسعه میادین مشترک نفتی درآمدزایی کند و اقتصاد را نجات دهد. دولت آقای پزشکیان نیز در نظر دارد این پروژه را آغاز کند. با این حال، باید به کارنامه دولت‌های گذشته در این زمینه نیز توجه داشت. دولت‌های نهم، دهم، یازدهم و سیزدهم همواره شعارهایی در خصوص اولویت منابع مشترک و استخراج آنها مطرح کرده‌اند، اما در عمل موفقیت چندانی کسب نکرده‌اند. اگر این توفیق‌ها حاصل شده بود، امروز در این وضعیت نبودیم. متأسفانه جامعه و اقتصاد ما از یک بیماری ریشه‌ای رنج می‌برد که ناشی از وجود افراد تنگ‌نظر در مجلس و نهادهای تصمیم‌گیر است. این افراد از یک سو دولت‌ها را شماتت می‌کنند و از سوی دیگر انتظار دارند که در مدت زمان کوتاهی مشکلات حل شود، در حالی که ما با منابع غنی و شرایط خاصی روبرو هستیم.
مرادی ادامه داد: دولت باید به تعامل با دنیا توجه کند و حتی با قطر که در میدان مشترک پارس جنوبی فعال است، همکاری کند. ما باید از تجربیات و سرمایه‌گذاری‌های این کشور بهره‌برداری کنیم. همچنین می‌توانیم با کشورهای همسایه، مانند عربستان سعودی، به توافق برسیم و از منابع مشترک بهره‌برداری کنیم. اما در عین حال، رقبای ما نیز در تلاش برای راه‌اندازی کریدورهای جدید هستند و ما باید در این زمینه هوشیار باشیم.
وی همچنین به انتقادات موجود اشاره کرد و گفت: برخی افراد به دولت انتقاد می‌کنند که چرا با وجود منابع غنی، پیشرفت قابل توجهی نداشته‌ایم. این انتقادات در حالی مطرح می‌شود که دولت با چالش‌های زیادی مواجه است و باید به نفع کشور و نسل‌های آینده عمل کند. در واقع، تعامل با کشورهای همسایه و استفاده از منابع مشترک می‌تواند به توسعه اقتصاد کمک کند.
مرادی در پایان به اهمیت توسعه میادین نفتی و تأثیر آن بر اقتصاد کشور اشاره کرد و گفت: اگر توسعه میادین مشترک به درستی انجام شود و موانع برطرف گردد، می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند. تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که با طراحی و بهره‌برداری صحیح از منابع، می‌توان به ذخایر گاز و نفت کشور کمک کرد. ما باید به آینده اقتصاد ایران فکر کنیم و اجازه ندهیم که دشمنان برای ما نسخه بپیچند. باید روی پای خود بایستیم و کشور را به خوبی اداره کنیم.
