درحالی‌که برخی افراد در سرمای زمستان هم با آستین کوتاه راحت‌اند، برخی دیگر حتی در تابستان هم از احساس سرما و لرز رنج می‌برند. در کنار این، برخی افراد شکایت مداوم از ضعف، خستگی و بی‌حالی دارند، گویی بدنشان همیشه در حالت "خاموشی" است. این احساس سرما و ضعف همیشگی می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلات زمینه‌ای در بدن باشد که نیاز به بررسی علمی و پزشکی دارد. در این گزارش به بررسی ریشه‌های احتمالی این احساس، نقش متابولیسم، هورمون‌ها، وضعیت روانی، کمبود مواد مغذی و نیز راهکارهای عملی می‌پردازیم.
سارا امیری
درحالی‌که برخی افراد در سرمای زمستان هم با آستین کوتاه راحت‌اند، برخی دیگر حتی در تابستان هم از احساس سرما و لرز رنج می‌برند. در کنار این، برخی افراد شکایت مداوم از ضعف، خستگی و بی‌حالی دارند، گویی بدنشان همیشه در حالت “خاموشی” است. این احساس سرما و ضعف همیشگی می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلات زمینه‌ای در بدن باشد که نیاز به بررسی علمی و پزشکی دارد. در این گزارش به بررسی ریشه‌های احتمالی این احساس، نقش متابولیسم، هورمون‌ها، وضعیت روانی، کمبود مواد مغذی و نیز راهکارهای عملی می‌پردازیم.
*کم‌کاری تیروئید
یکی از شایع‌ترین دلایل احساس سرما، کم‌کاری تیروئید است. غده تیروئید در گردن قرار دارد و هورمون‌هایی ترشح می‌کند که سوخت‌وساز بدن را تنظیم می‌کنند. در صورتی‌که این غده کم‌کار باشد، متابولیسم کاهش می‌یابد، دمای بدن افت می‌کند و فرد احساس سرما، خستگی و حتی افسردگی می‌کند.
نشانه‌ها: ریزش مو، خشکی پوست، یبوست، افزایش وزن، خواب‌آلودگی، کندی ضربان قلب.
تشخیص: با آزمایش خون (TSH، T3، T4) قابل تأیید است.
* کم‌خونی
کم‌خونی ناشی از کمبود آهن یا ویتامین B12 باعث کاهش توانایی بدن در انتقال اکسیژن می‌شود. در نتیجه بافت‌ها کمتر تغذیه می‌شوند و این موضوع با احساس سرما، سردی دست و پا، ضعف، رنگ‌پریدگی و تنگی نفس همراه است.
دلایل کم‌خونی: کمبود آهن در رژیم غذایی، خونریزی‌های مزمن (مثلاً در قاعدگی‌های سنگین یا زخم معده)، بیماری‌های خودایمنی یا مزمن، جذب ضعیف آهن در دستگاه گوارش
* کاهش وزن شدید یا چربی پایین بدن
چربی زیر پوست، نقش عایق گرمایی دارد. افرادی که دچار سوءتغذیه، رژیم‌های سخت یا اختلالات تغذیه‌ای مانند آنورکسیا هستند، معمولاً چربی کافی برای حفظ دمای بدن ندارند. این افراد دائماً احساس سرما دارند حتی در محیط‌های گرم.
* مشکلات گردش خون
اگر خون کافی به اندام‌ها نرسد، فرد احساس سرما در دست و پا می‌کند. علل آن می‌تواند شامل فشار خون پایین، بیماری‌های عروقی، یا حتی اضطراب مزمن باشد. برخی بیماری‌ها مانند “رینود” (Raynaud’s phenomenon) باعث اسپاسم عروق خونی شده و انگشتان به شدت سرد و سفید می‌شوند.
* دیابت و نوروپاتی محیطی
در برخی افراد دیابتی، اعصاب محیطی دچار آسیب می‌شوند (نوروپاتی دیابتی). این موضوع می‌تواند باعث اختلال در درک گرما و سرما شود. فرد ممکن است حتی در دمای مناسب نیز احساس سرما یا سوزش کند.
چرا بدن همیشه ضعیف و بی‌حال است؟
کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی: کمبود ویتامین D، ویتامین B12، آهن، منیزیم و فولات، همگی با احساس خستگی، ضعف عضلانی و افسردگی همراه هستند.
ویتامین B12: نقش حیاتی در عملکرد اعصاب و تولید گلبول قرمز دارد. کمبود آن باعث بی‌حالی، خواب‌آلودگی، بی‌حسی و حتی تپش قلب می‌شود.
ویتامین D: با عملکرد عضلات، استخوان‌ها و سیستم ایمنی در ارتباط است. کمبود آن نه‌تنها باعث درد عضلانی، بلکه خستگی مزمن نیز می‌شود.
افسردگی و اختلالات روانی: افسردگی، اضطراب، استرس مزمن و حتی تنهایی مزمن می‌توانند به‌طور غیرمستقیم باعث احساس سرما و ضعف شوند. مغز در این حالت پیام‌هایی به بدن ارسال می‌کند که گویی انرژی‌ای برای حرکت نیست. احساس سرما می‌تواند بخشی از کاهش انگیزه و لذت‌بردن از زندگی باشد.
کم‌آبی بدن: حتی کم‌آبی خفیف هم می‌تواند عملکرد متابولیسم را مختل کند. بدن برای تنظیم دما به مایعات نیاز دارد و اگر مایعات کافی وجود نداشته باشد، فرد احساس ضعف، سرگیجه، بی‌حالی و سردی می‌کند.
اختلالات خواب: خواب ناکافی یا بی‌کیفیت، توانایی بدن برای ترمیم و تولید انرژی را مختل می‌کند. اگر فرد به‌طور مزمن دچار کم‌خوابی باشد، حتی با مصرف غذای کافی هم احساس ضعف و سرما خواهد داشت.
بیماری‌های مزمن و عفونی: برخی بیماری‌ها مانند سرطان‌ها، نارسایی کلیوی، عفونت‌های مزمن، لوپوس و حتی HIV می‌توانند با خستگی مزمن و احساس سرما همراه باشند. در این موارد، بدن دائماً در حال “جنگ” با عامل بیماری است و انرژی کافی برای احساس گرما یا قدرت ندارد.
*راهکارهای علمی برای مقابله با سرما و ضعف مزمن
آزمایش کامل خون انجام دهید: مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌هایی مانند CBC، سطح آهن، فریتین، ویتامین D، ویتامین B12، هورمون‌های تیروئیدی، قند خون و عملکرد کلیه‌ها بسیار مهم است. نباید بر اساس حدس و گمان درمان انجام شود.
اصلاح رژیم غذایی: مصرف مواد سرشار از آهن مانند گوشت قرمز، اسفناج، عدس، خوردن غذاهای غنی از ویتامین D مثل ماهی‌های چرب، زرده تخم‌مرغ، دریافت ویتامین B12 از منابع حیوانی مانند لبنیات و گوشت، نوشیدن آب کافی روزانه (حداقل ۸ لیوان)، مصرف چربی‌های سالم (آجیل، روغن زیتون، آووکادو) برای حفظ گرمای بدن.
فعالیت بدنی منظم: ورزش روزانه، حتی در حد ۳۰ دقیقه پیاده‌روی، گردش خون را بهبود می‌بخشد، سطح انرژی را بالا می‌برد و به تولید گرما کمک می‌کند. همچنین بر افسردگی تأثیر مثبت دارد.
درمان اختلالات روانی: اگر افسردگی، اضطراب یا استرس مزمن دارید، باید به روان‌درمانگر یا روان‌پزشک مراجعه کنید. روان‌شناسی و پزشکی مکمل هم هستند. گاهی احساس ضعف ریشه‌ای کاملاً ذهنی دارد اما تأثیر کاملاً جسمی می‌گذارد.
بهبود کیفیت خواب: خواب منظم و باکیفیت، یکی از ساده‌ترین اما مهم‌ترین راهکارهای کاهش خستگی و احساس سرماست. رعایت نظم خواب، پرهیز از استفاده از موبایل قبل خواب، و مصرف کم کافئین بعدازظهر مهم‌اند.
لباس مناسب و تنظیم دمای محیط: برخی افراد دارای ساختار بدنی‌ای هستند که گرما را کمتر حفظ می‌کند. استفاده از لباس‌های چندلایه، جوراب در شب، نوشیدنی‌های گرم و حمام آب گرم به کنترل سرما کمک می‌کند.
کنترل دیابت و فشار خون: در صورت وجود دیابت یا مشکلات فشار خون، کنترل دقیق بیماری، پیروی از دارو و رژیم غذایی تجویزشده، و پرهیز از قندهای ساده و نمک زیاد اهمیت دارد.
احساس دائمی سرما و ضعف، فقط یک ویژگی شخصیتی یا “ضعف مزاج” نیست. این احساس می‌تواند نشانه‌ای از اختلال عملکردی در بدن باشد که نیاز به بررسی و درمان دارد. کم‌کاری تیروئید، کم‌خونی، کمبودهای ویتامینی، استرس، یا حتی بیماری‌های زمینه‌ای مزمن می‌توانند در پس این علائم باشند. به‌جای عادت کردن به خستگی و سرما، لازم است نگاه دقیق‌تر، علمی‌تر و متعهدانه‌تری به بدن خود داشته باشیم. هر بدنی که سرد و خسته است، پیامی برای ما دارد؛ کافی‌ست به آن گوش دهیم.
