بی‌اشتهایی چه زمانی نگران‌کننده است؟

مترجم: سارا فراهانی

بی‌اشتهایی، پدیده‌ای است که بسیاری از ما آن را در برهه‌هایی از زندگی تجربه کرده‌ایم. گاهی ناشی از استرس، بیماری گذرا یا تغییرات سبک زندگی است و به‌زودی با بازگشت شرایط عادی، اشتها نیز برمی‌گردد. اما در برخی موارد، بی‌اشتهایی می‌تواند زنگ خطری جدی برای سلامت جسم و روان باشد. آن‌گاه که این وضعیت از حالت گذرا فراتر می‌رود و با نشانه‌هایی همراه می‌شود که بر عملکرد بدن، سطح انرژی، و حتی وضعیت روحی تأثیر منفی می‌گذارد، دیگر نمی‌توان از کنار آن به‌راحتی عبور کرد.
بی‌اشتهایی یا کاهش میل به غذا، به حالتی گفته می‌شود که فرد تمایلی به خوردن ندارد یا میل به غذا خوردن در او به‌شدت کاهش یافته است. این حالت ممکن است موقت و ناشی از علل ساده مانند خستگی، استرس یا تغییرات هورمونی باشد. اما اگر این وضعیت بیش از دو هفته ادامه یابد، به‌خصوص در صورت کاهش وزن شدید و بروز ضعف جسمانی، باید آن را جدی گرفت.

*کاهش وزن ناگهانی و مداوم
اگر بی‌اشتهایی با کاهش وزن بیش از ۵ درصد وزن بدن طی یک تا دو ماه همراه باشد، احتمال اختلال متابولیک، بیماری‌های مزمن یا حتی برخی سرطان‌ها وجود دارد.

*بی‌اشتهایی همراه با ضعف شدید
زمانی که فرد به دلیل نخوردن، انرژی کافی برای انجام فعالیت‌های روزمره ندارد و با ضعف، سرگیجه یا کاهش تمرکز مواجه است، نشان‌دهنده اثرگذاری بی‌اشتهایی بر سیستم انرژی بدن است.

*تغییرات در خلق‌وخو و حالات روانی
بی‌اشتهایی ممکن است ناشی از اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب یا اختلالات خوردن باشد. افرادی که از نظر روحی درگیر هستند، ممکن است علاقه خود را به غذا از دست بدهند. در این حالت، بی‌اشتهایی، نه یک مشکل تغذیه‌ای، بلکه نشانه‌ای از بحران روانی است.

*همراهی با علائم گوارشی یا درد
اگر فرد علاوه بر بی‌اشتهایی، دچار تهوع، استفراغ، نفخ شدید، درد شکم یا یبوست مداوم شود، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. این نشانه‌ها می‌توانند بیانگر بیماری‌های گوارشی جدی باشند.

*بی‌اشتهایی در کودکان و سالمندان
در این دو گروه سنی، بی‌اشتهایی حتی اگر موقتی باشد، می‌تواند منجر به افت سطح ایمنی، سوءتغذیه و اختلالات رشدی یا عضلانی شود. توجه ویژه و پیگیری سریع در این موارد ضروری است.

*علل خطرناک بی‌اشتهایی
بیماری‌های داخلی: بیماری‌هایی مانند سرطان، نارسایی کلیه، نارسایی کبد، دیابت کنترل‌نشده، تیروئید پرکار یا کم‌کار، نارسایی قلبی و بیماری‌های مزمن روده ممکن است با بی‌اشتهایی همراه باشند.
افسردگی و اختلالات روانی: اختلالات خلقی به‌ویژه افسردگی شدید یکی از علل شایع بی‌اشتهایی مزمن است. فرد ممکن است دچار بی‌علاقگی کلی به زندگی شود، که یکی از نمودهایش، بی‌میلی به غذاست.
اختلالات خوردن: اختلالاتی مانند بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa) یا پرخوری عصبی (Bulimia) معمولاً با نگرانی افراطی نسبت به وزن، تصویر بدنی منفی و پرهیز شدید از غذا خوردن همراه هستند. این اختلالات روانی، بدون درمان تخصصی، می‌توانند مرگ‌آور باشند.
عفونت‌ها و التهاب‌های بدن: عفونت‌هایی مانند سل، HIV، هپاتیت، یا التهاب‌های مزمن داخلی ممکن است اشتهای فرد را سرکوب کنند.

*چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر بی‌اشتهایی بیش از دو هفته ادامه دارد.
در صورت کاهش وزن محسوس بدون تلاش.
اگر فرد هم‌زمان دچار ضعف عمومی، کم‌خونی، رنگ‌پریدگی یا تغییر در عملکرد کلی بدن شود.
اگر اشتها به‌طور کامل قطع شده است و فرد حتی به غذاهای مورد علاقه‌اش علاقه ندارد.
اگر بی‌اشتهایی با تب، درد، یا نشانه‌های گوارشی همراه است.
در صورت وجود سابقه افسردگی یا بیماری روانی.
پیامدهای بی‌اشتهایی درمان‌نشده.
بی‌اشتهایی طولانی‌مدت منجر به سوءتغذیه، کاهش توده عضلانی، افت عملکرد ایمنی بدن، ریزش مو، اختلال در خواب، تحلیل حافظه و تمرکز، و در زنان، قطع قاعدگی می‌شود. در موارد شدید، نارسایی ارگان‌ها و حتی مرگ نیز ممکن است رخ دهد.

* بدن را با بی‌توجهی به بی‌اشتهایی رها نکنیم
بی‌اشتهایی، اگرچه در ظاهر نشانه‌ای ساده به نظر می‌رسد، اما می‌تواند در دل خود بیماری‌های جدی پنهان داشته باشد. هرگاه کاهش اشتها فراتر از چند روز شد و با علائم جسمی یا روانی همراه شد، نباید آن را به دست زمان سپرد. مشورت با پزشک، بررسی دقیق علت، و آغاز درمان تخصصی، نه تنها مانع از عمیق‌تر شدن مشکل می‌شود، بلکه می‌تواند جان فرد را نجات دهد.
غذا تنها سوخت بدن نیست؛ نشانه‌ای از سلامت روان، نشاط زیستن و کیفیت زندگی نیز هست. از نشانه‌هایی که خاموش و آرام هشدار می‌دهند، غافل نشویم.