تأمّلی پیرامون اقتصاد دیجیتال

زمانی که “دان تاپسکات” در سال 1995 میلادی برای نخستین بار اصطلاح”اقتصاد دیجیتال”را به کار برد و نتوانست تعریف روشن و صریحی از آن بیان کند، شاید خودش هم تصور نمی کرد که 5 سال بعد و با آغاز قرن جدید، اقتصاد دیجیتال چگونه می تواند زندگی بشر را تحت تاثیر قرار بدهد.
در آن زمان و با اوج گیری شرکت های IBM و مایکروسافت و فراگیر شدن اینترنت، اقتصادی جدید در حال شکل گیری بود.در این اقتصاد نوظهور، سازمان ها و شرکت ها از فن آوری اطلاعات استفاده می کردند که این امر موجب سریع تر شدن کسب و کارها و ایجاد زمینه ای برای رشد آن ها گردید.
نام دیگر اقتصاد دیجیتال، اقتصاد اینترنت است. اقتصادی که بر پایه های تراکنش ها و تعاملات اینترنتی بنا شده است.
اما اقتصاد دیجیتال که از آن به عنوان انقلاب صنعتی چهارم یاد می شود، چیست؟
اقتصاد جهان بر پایه نظام سرمایه داری استوار است، اما این استواری در حال سست تر شدن، فروپاشی و تبدیل شدن به یک نظام اقتصادی اجتماعی است. در این نظام شکل گرفته ی جدید سرمایه و نقدینگی از حوزه انحصار خارج شده و کم کم در اختیار همگان قرار می گیرد.
نظام اقتصادی اجتماعی در حال تغییر دادن نحوه خلق ثروت، کار، یادگیری و حتی به احتمال بسیار زیاد در حال تغییر طرز تفکر بشر نیز می باشد. شاهد این مدعا، همه گیری کروناست که روند این تحولات را تسریع کرده است.
در نظام سرمایه داری اهمیت دولت ها غیر قابل انکار بود اما با ظهور اقتصاد دیجیتال، دولت ها نیز به باز آفرینی مفهوم و وظایف خود پرداختند؛ چرا که “زمان تغییر”رسیده است.
“اقتصاد دیجیتال،اقتصادی است که در آن از فن آوری های محاسباتی دیجیتال در فعالیت های اقتصادی و تجاری استفاده می شود”.
تعریف بسیار ساده و گویاست، اما برای شرکت های ما یک نکته در این تعریف نهفته است و آن این که” آن چه خارج از دید است، خارج از ذهن نیز می باشد”.
بسیاری از سازمان ها از آن جایی که اقتصاد دیجیتال را مانند سایر عوامل مثل زمین، ساختمان و … نمی بینند قادر به درک و برنامه ریزی در این حوزه به عنوان یک سرمایه نمی باشند. نقش اقتصاد دیجیتال در دنیا در حال افزایش است و چرخ دنده هایی که اقتصاد دیجیتال و در پی آن اقتصاد یک جامعه را می چرخانند، عمدتاً از دید پنهان هستند و به همین دلیل است که کمبود در این حوزه آسیب های جبران ناپذیری با خود به همراه خواهد داشت.
اسنپ، دیجی کالا، ازکی و … نمونه هایی از اقتصاد دیجیتالی هستند که بدون داده ها و فن آوری دیجیتال، این نوآوری ها ممکن نبود.
تمام این خدمات و سایر خدمات از یک زیر ساخت دیجیتال استفاده می کنند که از دید اکثر مردم نهان می ماند.
همان طور که فن آوری ها پیشرفت می کنند، اقتصاد نیزدر حوزه دیجیتال پیشرفت می کند و فرصت ها و چالش هایی را نیز با خود به همراه دارد. تحولی که انقلاب دیجیتال در فرآیند ارزش افزوده برای سازمان ها ایجاد می کند در 4 زمینه مورد استفاده قرار می گیرد:
ارتباط سریع تر و بهبود یافته با مشتریان، کارکنان، شرکا و تأمین کنندگان.
استفاده از داده های گوناگون و تکنیک های تجزیه و تحلیل پیشرفته برای فرآیند های تصمیم گیری در مدت زمان کمتر.
استفاده از اتوماسیون به جای سیستم دستی و حذف برخی نیروها از طریق فن آوری.
نوآوری در محصولات، خدمات و مدل های کسب و کار.
البته این تغییرات مثبت، چالش هایی را نیز به وجود می آورد. اقتصاد دیجیتال می تواند بسیاری از مردم را در مورد آینده خود نگران کند. کسانی که نمی توانند خود را با اقتصاد جدید سازگار کنند و شغل آن ها در این اقتصاد به مهارت های جدیدی در فن آوری دیجیتال نیاز دارد. پدیدار شدن جرایم سایبری، عدم وجود و یا کندی در ایجاد ساخت های اساسی نسبت به رشد اقتصاد دیجیتال و تهدید شدن شرکت های کوچک تر به نابودی و یا خریده شدن توسط شرکت های بزرگ تر به دلیل عدم داشتن سرمایه کافی و انطباق با اقتصاد جدید که در نهایت نیز می تواند این مشاغل را از میان بردارد.
تقریبا نیمی از مدل های کسب و کارها در سازمان ها که بر پایه سنتی فعالیت می کنند تا سال 2025 منسوخ خواهد شد (البته منسوخ شدن به معنای از بین رفتن آن نیست) و این در حالی است که بسیاری از این سازمان ها استراتژی ای بر مبنای اقتصاد دیجیتال را در سازمان خود پایه ریزی نکرده اند.
با تمام این تفاسیر، به طور کامل مشخص است که برندگان و بازندگان عرصه اقتصاد دیجتال چه کسانی هستند. سازمان هایی که از هم اکنون استراتژی های کلان خود را بر اساس اقتصاد دیجیتال پی ریزی می کنند و منابع خود را به سمت خلق موقعیت ها و ابتکارات دیجیتال سوق می دهند و همچنین ساختار و فرهنگ سازمان خور را بر اساس تحولات دیجیتال شکل می دهند برندگان بلا منازع در این اقتصاد هستند.
در این فرآیند، مدیران در رأس این دگرگونی قرار دارند. برای بهبود عملیات ها و سرعت بیشتر، به کارگیری هوش مصنوعی و انعطاف پذیری و عدم مقاومت مدیران و کارکنان در مقابل تغییرات، نکته حائز اهمیت این دگرگونی اقتصادی است. برای درک بهتر انقلاب دیجیتال، هوش مصنوعی و اهمیت نقش آن ها در اقتصاد دیجیتال فقط کافی است خودرو های خودران را در نظر بگیریم.
با توجه به فوریت برای شروع تلاش های دیجیتال در این عرصه جدید اقتصادی، در نظر گرفتن و به کارگیری هوش مصنوعی و ماشینی و مهارت استفاده از آن به عنوان یکی از دغدغه های رهبران و مدیران سازمان ها می باشد و با قاطعیت می توان عنوان کرد که موفقیت در عرصه اقتصاد دیجیتال، به همکاری موفق بین هوش انسان و ماشین بستگی دارد.
انتخاب هایی که رهبران و مدیران طی 3 سال آینده انجام خواهند داد موقعیت و جایگاه سازمان آن ها را در اقتصاد دیجیتال تعیین می کند.
مدیران، امروز بایستی به کارهایی اقدام نمایند که برای موفقیت در سال2025 ضروری است و متاسفانه به نظر می رسد که علی رغم آگاهی از این تحولات و تهدیدات، هنوز اقدامی صورت نپذیرفته است