مذاکرات ایران و آمریکا؛ تهدید یا فرصت

فعال سیاسی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روابط اقتصادی میان ایران و آمریکا که از اواسط قرن هجدهم آغاز شده بود، به یک باره قطع شد. حجم کلان سرمایه گذاری ایالات متحده در ایران دوران پهلوی ها و به خصوص پهلوی دوم، در هر سه بخش تولیدی، کشاورزی و خدماتی به گونه ای افسار گسیخته و شتابان پیش رفت که در سال ۱۳۵۶ شمسی، حجم مبادلات دو کشور طی ۱۰‌ سال ۱۵ برابر شد. تا حدی که در اوایل سال بعد، همکارهای اقتصادی دو‌ کشور به شکلی غیر قابل باور از روابط مشابه دیگر کشورهای جهان، فزونی گرفت.
سال ۱۳۵۷، یعنی در پر تلاطم ترین ایام وقوع انقلاب اسلامی، آمریکا ۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار به ایران واردات داشت. ایران نیز ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار نفت خام به آمریکا صادر کرد. در واقع حجم مبادلات دو کشور طی سالی که به دلیل وقایع انقلاب متشنج و به لحاظ پایداری نگران کننده بود، به رقم خیره کننده ۱۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بالغ شد.
متعاقب رویدادهای سال های اولیه انقلاب اسلامی – که بارزترین آن ها تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان در ۱۳ آبان سال ۱۳۵۸ بود – و با شروع تحریم‌های آمریکا، سرمایه‌گذاری از سوی شرکت‌های آمریکایی رسماً مسدود گردید. اتفاقی ناگوار که برای اقتصاد هر دو کشور کمابیش زیانبار و ناگوار بود.
ممنوعیت تعامل اقتصادی دو کشور آن چنان سختگیرانه و پر ملاحظه بود که حتی در دوران توافق برجام که تعدادی از شرکت‌های اروپایی برای سرمایه‌گذاری وارد ایران شدند و تا حدودی – هر چند کوتاه مدت – فعالیت هایی نیز صورت دادند، شرکت های آمریکایی عملاً نتوانستند از این فرصت استفاده کنند یا به عبارتی، فرصت این را نیافتند که در کشورمان فعالیت اقتصادی داشته باشند.
اما در حال حاضر و با مذاکرات تقریباً مثبت پیش رو و با عنایت به پتانسیل منحصر به فرد ایران – از جغرافیای گسترده و متنوع آن گرفته تا منابع و ثروت های خدادادی – کشورمان می‌تواند به یکی از قطب های مورد علاقه سرمایه‌گذاران آمریکا تبدیل شود.‌ سرمایه گذرانی با صدها میلیارد دلار قدرت اقتصادی که می تواند از درآمد سرانه ملی گرفته تا رشد چشمگیر اشتغال و رفاه و آبادانی کشور را ارتقا بخشد.
سرمایه گذاری در حوزه‌هایی هم چون نفت و گاز، پتروشیمی و صنایع پائین‌ دستی، فناوری اطلاعات، خودروسازی، حمل ‌و نقل، انرژی‌های تجدیدپذیر، گردشگری و هتلداری، کشاورزی مدرن و صنایع غذایی، اصلاح و نوسازی صنعت آب و برق و… برای هر دو کشور ایران و آمریکا می‌تواند ثمر بخش باشد.
به عبارتی صریح تر، برای ایران از آن جهت فرصتی عالی محسوب می شود که می تواند موجب افزایش نرخ رشد اقتصادی، بهبود فضای کسب و کار و افزایش اشتغال، کاهش نرخ تورم، بهبود کیفیت تولیدات داخلی با انتقال فناوری مدرن و…‌ گردد.
برای آمریکا نیز حضور در بازاری بکر و بی‌ نظیر از نگاه سرمایه گذاری که حدود ۳۰۰ میلیون فارسی زبان منطقه را در بر گرفته و به اقتصاد بدهکار آمریکا رونق خاصی خواهد بخشید، ارزشمند و شایان توجه جدی است.
لذا مذاکرات جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحد آمریکا را به عنوان فرصتی برای هر دو کشور می‌توان ارزیابی نمود. فرصتی که دولت های هر دو کشور به نحو مطلوبی و کامل به آن آگاهی داشته و پس از دو نوبت مذاکرات اخیر در عمان و ایتالیا، پالس های بسیار مثبت و خوشبینانه ای به مردم دو کشور و نیز جهانیان ارسال داشته اند.
در خصوص ارزشمندی ایران و نظام سیاسی آن برای دولتمردان کاخ سفید، کافی ست نحوه برخورد وهن آمیز و مکالمه و زبان بدن ترامپ و “جی. دی. ونس” معاون وی با زلنسکی رئیس جمهور اکراین را با شیوه محترمانه و برابر نمایندگان آمریکا با هیأت ایرانی مقایسه کنیم تا به وضوح دریابیم که ایران در عرصه بین الملل از جایگاهی رفیع برخوردار است. جایگاهی که به خوبی باز تابنده این مهم است که جمهوری اسلامی توانسته است اهمیت خود را در میان کشورهای مطرح و پر ثبات جهان تحکیم بخشیده و از بازیگردانان اصلی در عرصه سیاست و اقتصاد بین الملل به شمار آید.
آمریکا برای مقابله با کشور ابر اقتصاد آسیا یعنی چین، به خوبی به اهمیت داشتن رابطه حسنه اقتصادی و تعامل برد / برد با ایران واقف است و می داند بدون این رابطه، حتی جنگ تعرفه ای ترامپ با کشورهای جهان و به ویژه چین، چندان ثمربخش نخواهد بود.
ایران نیز بر خلاف گذشته، مطمئن است بدون داشتن رابطه غیر خصمانه و نیز ایجاد روابط اقتصادی مطلوب با دولت واشینگتن، نه می تواند با اروپا و کشورهای توسعه یافته ای چون ژاپن، کره جنوبی‌، هند، برزیل و… روابطی درخور توجه داشته باشد، و نه رابطه فعلی و تنگاتنگ اقتصادی با روسیه و چین، نجاتبخش اقتصاد‌ ناسامان جمهوری اسلامی خواهد بود.