مطالعات جدید حاکی از آن است که سالمندانی که به‌طور مداوم از ابزارهای هوشمند نظیر موبایل، تبلت یا رایانه استفاده می‌کنند، نسبت به هم‌سالان خود که کمتر با این فناوری‌ها درگیر هستند، با کندی بیشتری در کاهش توانایی‌های ذهنی مواجه می‌شوند.
مترجم: مریم نصیری
مطالعات جدید حاکی از آن است که سالمندانی که به‌طور مداوم از ابزارهای هوشمند نظیر موبایل، تبلت یا رایانه استفاده می‌کنند، نسبت به هم‌سالان خود که کمتر با این فناوری‌ها درگیر هستند، با کندی بیشتری در کاهش توانایی‌های ذهنی مواجه می‌شوند.
در این تحقیق، محققان داده‌های به‌دست‌آمده از بیش از ۵۰ پژوهش بین‌المللی را تجزیه و تحلیل کرده‌اند؛ داده‌هایی که مربوط به زندگی و عادات تکنولوژیکی حدود ۴۰۰ هزار نفر بالای ۵۰ سال از نقاط مختلف جهان است.
نتایج نشان می‌دهد تعامل مستمر با فضای دیجیتال، اینترنت و اپلیکیشن‌ها می‌تواند با کاهش خطر افت توانایی‌های شناختی در سنین بالا همراه باشد. این یافته‌ها در تضاد با نظریه‌ای است که «پیری دیجیتالی مغز» را حاصل مصرف زیاد فناوری می‌داند.
دکتر “جرد بنج”، عصب شناس از مرکز تخصصی مغز و حافظه دانشگاه آستین تگزاس، در این خصوص اظهار داشت: این نتایج می‌تواند برای نسلی که با تکنولوژی بزرگ شده‌اند، بسیار امیدوارکننده باشد. بر خلاف تصورات منفی درباره تأثیرات دیجیتال، استفاده هدفمند از این ابزارها ممکن است حتی به تقویت عملکرد مغز کمک کند.
وی ادامه داد: نگرانی‌هایی مانند فرسایش ذهن بر اثر اطلاعات سطحی، یا خستگی ناشی از مصرف بی‌وقفه داده‌ها، در این مطالعه تأیید نشده‌اند. در واقع، استفاده فعالانه از فناوری با سلامت شناختی رابطه مثبتی دارد.
از سوی دیگر، دکتر “مایکل اسکالین”، متخصص علوم اعصاب شناختی در دانشگاه بیلور تگزاس، نیز تأکید کرد: نه‌تنها شواهدی مبنی بر تضعیف ذهن در اثر تکنولوژی مشاهده نشده، بلکه برعکس، ارتباطی میان استفاده از ابزارهای دیجیتال و کاهش احتمال افت ذهنی وجود دارد.
دانشمندان خاطرنشان می‌کنند که اگرچه هنوز مشخص نیست استفاده از فناوری علت مستقیم این تأثیر مثبت است یا تنها نشانه‌ای از عملکرد بهتر ذهنی در برخی افراد، اما به احتمال زیاد هر دو عامل در این ارتباط نقش دارند.
دکتر “بنج” در این‌باره افزود: سه فاکتور اصلی در این زمینه دخیل‌اند: درگیر شدن با فعالیت‌های پیچیده، ایجاد یا حفظ ارتباطات اجتماعی، و استفاده جبرانی از فناوری برای جبران افت حافظه یا تمرکز. مثلاً استفاده از موقعیت‌یاب برای یافتن مسیر، یا تنظیم هشدار برای مصرف دارو می‌تواند مصداق این موارد باشد.
پژوهشگران هشدار می‌دهند که نوع استفاده از ابزارهای دیجیتال بسیار مهم است. استفاده منفعلانه و نشسته مانند تماشای صرف تلویزیون احتمالاً تأثیر مفیدی بر مغز ندارد، اما مشارکت فعال، تعامل با دیگران از طریق تماس تصویری، پیام‌رسان‌ها یا شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند در حفظ سلامت روانی و ذهنی مؤثر باشد.
“سام گیلبرت”، استاد دانشگاه کالج لندن، نیز بر وجود رابطه بین استفاده آگاهانه از فناوری و ثبات ذهنی در سالمندی تأکید کرده، اما می‌گوید هنوز نمی‌توان با قطعیت گفت که این رابطه علّی است یا صرفاً هم‌زمانی آماری دارد.
دکتر “وینسنت سالیوان”، اقتصاددان دانشگاه “لیمریک ایرلند” نیز با حمایت از این نتایج گفت: در شرایطی که بسیاری از رسانه‌ها فناوری را عامل ضعف حافظه و تمرکز می‌دانند، این پژوهش رویکرد متفاوتی را نشان می‌دهد و بر ارتباط بین ابزارهای دیجیتال و حفظ توانایی‌های شناختی تأکید دارد.
او در پایان افزود: اگر بتوانیم بفهمیم چرا این ارتباط مثبت شکل می‌گیرد، شاید بتوانیم برنامه‌هایی مؤثر برای پیشگیری از افت ذهنی در دوران سالمندی طراحی کنیم.
