نوآوران آنلاین-
شکاف‌ها در محوطه باستانی نقش رستم تشدید شده و حفره‌هایی در پایین دست آرامگاه چهار شاه هخامنشی و نقش‌برجسته‌ها پدید آمده است. گروهی از اساتید دانشگاه شیراز در بررسی اولیه نظر داده‌اند که پدیده رخ داده در نقش رستم، بیشتر فروشست است. هرچند برای تشخیص دقیق‌تر قرار است آزمایش‌های علمی‌تر انجام شود.
نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید در استان فارس واقع شده و یادمان‌هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را دارد، درحالی که آرامگاه چهار پادشاه هخامنشی؛ داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم را در برگرفته است.
هشدار فرونشست در این محوطه، از حدود یک دهه پیش داده شده است، اما گفته می‌شود در تمام این سال‌ها شکاف‌ها و چاله‌ها با خاک و سنگ‌ریزه پر شده بودند و حالا در بارش‌های اخیر همان شکاف‌ها عمیق‌تر شده‌اند و حتی در بخش‌هایی از محوطه، زمین دهان باز کرده و وضعیت این محوطه باستانی را نگران‌کننده کرده است.
«نقش رستم» آبستن چه حادثه‌ای است؟
برخی علت آنچه در نقش رستم رخ داده است را به قنات‌های خشک‌شده و لایروبی‌نشده و همچنین چاه‌های کشاورزی که بدون مجوز تا همین اواخر حفر شده‌اند، مربوط می‌دانند.
هرچند، محمدهادی ایمانیه، استاندار فارس در جمع خبرنگاران این قول را داده است که چاه‌های غیرمجاز را تعطیل و پلمپ کند.
استاندار فارس به دعوت جمعی از اساتید دانشگاه شیراز برای بررسی علمی صحت و سقم موضوع و ارائه راه‌کارهای تخصصی درباره فرونشست در نقش رستم، نیز اشاره می‌کند که نظر و مطالعات اولیه آنها، پیش از مشاهدات میدانی این بوده است که «مساله نقش رستم کمتر از شایعاتی است که پیچیده».
«نقش رستم» آبستن چه حادثه‌ای است؟
حفره‌ها و شکاف‌هایی که در پایین دست آرامگاه خشایارشا ایجاد شده است.
عکس از سعید فتوحی
نظر اولیه گروه حدودا ۱۵ نفره اساتید دانشگاه شیراز، که پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت‌ماه، مشاهده و بررسی اولیه‌ای از این محوطه باستانی داشتند، این بود که «بخشی از آنچه در نقش رستم رخ داده، فروشُست بوده است. همچنین در محوطه رانش اتفاق افتاده است. از طرفی، اثرات فرونشست‌های گسترده در طی سال‌های گذشته در دشت مرودشت، در این محوطه به دلیل ضعف و سستی خاک، بیشتر بوده است.»
ناقل این نظرات، علیرضا عسگری چاوردی، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید است، که مسئولیت محوطه باستانی نقش رستم را دارد. او معتقد است مسائل متنوعی در نقش رستم رخ داده و قضیه فقط «فرونشست» و «فروشست» نیست.
«نقش رستم» آبستن چه حادثه‌ای است؟
حفره‌هایی که در محوطه نقش رستم ایجاد شده است.
عکس از سعید فتوحی
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در گفت‌وگو با ایسنا توضیح می‌دهد: در دوران هخامنشی این محوطه یک ساز و کار مدیریتی برای نظام آب داشته که اکنون از بین رفته است. به احتمال خیلی زیاد کانال آبی بوده است که پر شده و اکنون کارکردش را از دست داده است. از طرفی، رانشی در سازه‌های اطراف کعبه زرتشت، که در پایان کاوش‌های باستان‌شناسی توسط مرمتگران ساخته شده، رخ داده است.
عسگری با استناد به کارشناسی‌های اولیه، اضافه می‌کند: خاک در محوطه نقش رستم سُست بوده و آب به آن نفوذ کرده و احتمال را مطرح کرده است که شاید در زیر این سطح (اطراف کعبه زرتشت) سازه‌های دیگری هم باشد که از زیرخاک بیرون نیامده است.
«نقش رستم» آبستن چه حادثه‌ای است؟
حفره‌هایی که در گذشته ایجاد و به این شکل پر شده‌اند و در بارش‌های اخیر این‌چنین رخ نموده‌اند.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید می‌گوید: بعضی از شکاف‌ها در محوطه نقش رستم در گذشته ایجاد شده بودند که پر شدند. برای همین نیاز است محوطه اساسی مطالعه کنیم. ما شیارها را پر نمی‌کنیم تا آسیب‌شناسی شود. در واقع آنچه اتفاق افتاده ناشی از مشکلات درونی سایت و البته بخشی از آن، فرونشست است.
عسگری انکار نمی‌کند که فرونشست در بخش‌های دیگر دشت وجود دارد، اما تاکید می‌کند در محوطه نقش رستم، چون سیستم مدیریتی آب از کار افتاده است و زمین سست بوده است، شکاف‌ها تشدید شده است.
او اظهارات یکی از متخصصان زمین‌شناسی را هم شاهد می‌گیرد، که هنگام مشاهدات میدانی گفته است: «آب نقاط ضعف زمین را پیدا می‌کند، یعنی جایی که سست‌تر بوده، رفته شده است.»
«نقش رستم» آبستن چه حادثه‌ای است؟
رانش در سازه اطراف کعبه زرتشت که مرمتگران در پایان کاوش ساخته بودند.
آنطور که مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید می‌گوید قرار است مطالعات علمی‌تری در محوطه نقش رستم انجام شود؛ در این مرحله بررسی‌های ژئوفیزیک، ژئوالکتریک و ژئومغناطیسم انجام می‌شود و دستگاه‌های GPS نصب خواهد شد و آزمایش‌هایی رو خاک می‌شود.
عسگری می‌گوید: باید مشخص شود سیستم‌هایی که در زیر سطح زمین قرار دارند در کجا خراب و یا از کار افتاده‌اند و میزان آسیب‌ها و خطراتی که به سایت نقش رستم وارد شده است، برآورد شود.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید لازم می‌داند که یک برنامه بلندمدت حداقل ۵ ساله برای نقش رستم از نظر کاوش، بررسی و حفاظت و مرمت اجرا شود، چون مساله نقش رستم فقط فرونشست نیست، مساله حفاظتی، مرمتی، باستان شناسی مطالعات زمین‌شناسی است، مساله خاک و پایش است و این محوطه باید در راستای حفاظت و ساماندهی به کلی مورد مطالعه و بازنگری قرار گیرد.
«نقش رستم» آبستن چه حادثه‌ای است؟
این شکاف به صورت طولی در پای آرامگاه‌های شاهان هخامنشی ایجاد شده است.
از هفته گذشته این محدوده در دست مطالعه و بررسی کارشناسان و اساتید دانشگاه شیراز قرار گرفته است.
«نقش رستم» آبستن چه حادثه‌ای است؟
شکاف طولی که از آرامگاه خشایارشا ایجاد شده و در بخش‌هایی از محوطه عمیق‌تر و یا فروچاله شده است.
ثابت، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس می‌گوید برخلاف گذشته این شکاف‌ها و حفره‌ها پر نشده تا مطالعات و آزمایش‌های علمی انجام شود
«نقش رستم» آبستن چه حادثه‌ای است؟
حفره‌هایی که در محوطه نقش رستم و در پایین‌دست آرامگاه‌ها در مسیر کعبه زرتشت شکل گرفته است.
وضعیت فرونشست در مرودشت مدت‌هاست به مرز هشدار رسیده است.
نظر کارشناسان بر این است که سستی خاک در محوطه نقش رستم و عوامل دیگر، باعث شده فرونشست در این محدوده بیشتر خود را نشان دهد.
عکس‌ها از سمیه حسنلو/ایسنا