نوآوران آنلاین-در میان ۴۰ نفر اول کنکور سراسری، ۱۹ دانش آموز اهل تهران‌اند که ۶۶ درصدشان در مدارس غیردولتی و نمونه دولتی و ۳۳ درصد در مدارس سمپاد درس خوانده‌اند. همچنین بیش از ۹۰ درصد نفرات برتر شهرستان‌ها، سمپادی بوده‌اند.
هرچند دور از انتظار نیست که ۴۰ نفر اول کنکور سراسری، بخشی از جامعه نخبگانی دانش آموزی و محصل مدارس خاص چون تیزهوشان باشند و از سوی دیگر با استناد به آمار ۴۰ نفر اول کنکور سراسری نمی‌توان تحلیل دقیق و عمیقی از وضعیت آموزشی کشور به دست داد، اما نمی توان به صدا درآمدن زنگ‌های خطر طبقاتی شدن آموزش، تولید نابرابری‌های اجتماعی و دور شدن از عدالت آموزشی را نادیده گرفت.
همانطور که احمدی لاشکی، نایب رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی معتقد است که «امروز عدالت آموزشی به شدت زیر سوال است. بخش عمده رتبه‌های برتر کنکور متعلق به مدارس خاص چون سمپاد، شاهد، نمونه دولتی، غیردولتی یا هیئت امنایی هستند. پس جایگاه مدرسه دولتی کجاست؟».
نمود بی‌عدالتی آموزشی در توزیع غیرنرمال نفرات برتر کنکور
حجت الله بنیادی، استاد دانشگاه و کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ایسنا، در این باره اظهار کرد: کنکور و حاشیه‌های آن، توزیع نامناسب دانش آموزان و دانشجویان در رشته‌های مختلف، تقاضای نامتوازن برای برخی رشته‌ها و دور شدن نظام آموزش و پرورش از عدالت، برخی علائم بیماری مزمن نظام تعلیم و تربیت و نظام آموزش عالی کشور به عنوان نظام‌های تربیت و تأمین نیروی انسانی کشور است؛ بیماری مزمنی که یکی از نشانه‌های آن، توزیع غیر طبیعی پذیرفته شدگان کنکور در سطح مناطق کشور و مدارس مختلف است.
وی افزود: صرف نظر از ضعف‌ها و ایراداتی که به کنکور و شیوه برگزاری آن وارد است؛ توزیع نابرابر و غیرنرمال نفرات برتر کنکور، نشان از وجود بی‌عدالتی در شرایط تحصیلی و فرایندهای هدایت تحصیلی دانش آموزان و به طور خاص نشانگر عدم وجود «نظام استعدادیابی و هدایت تحصیلی» در کشور است.
رشد بیش از حد و بدون برنامه مدارس غیردولتی؛ حرکت به سوی طبقاتی شدن آموزش و پرورش
این کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش که معتقد است رشد بیش از حد و بدون برنامه مدارس غیردولتی، حرکت به سوی طبقاتی شدن آموزش و پرورش و به تبع آن طبقاتی تر شدن جامعه را در کشور رقم زده است اظهار کرد: وجود آموزشگاه‌های کنکور در نوبت دوم بیشتر مدارس غیردولتی، تبعیض میان این مدارس و مدارس دولتی (عادی) دخترانه در استفاده از دبیران مرد و برگزاری اردوهای خاص چند هفته‌ای با هدف تقویت مهارت‌های تست زنی و کنکور، نشان دهنده غلبه نگرش کنکورمحوری در اکثر این مدارس است.
تأمین معلمان توانمند توسط مدارس خاص و غیردولتی از دیگر دلایل توزیع غیرطبیعی رتبه‌های برتر کنکور
محرومیت بسیاری از شهرستان‌ها از مدارس سمپاد دیگر نماد بارز بی عدالتی
بنیادی ادامه داد: مدارس غیردولتی با کنکور محوری و به تبع آن تسخیر صندلی‌های دانشگاه‌های مطرح کشور بر سرعت طبقاتی شدن جامعه می‌افزایند. بی عدالتی رو به تزاید در تأمین معلمان توانمند و با انگیزه توسط مدارس خاص و غیردولتی از دیگر دلایل توزیع غیرطبیعی رتبه‌های برتر کنکور است.
وی با اشاره به اینکه علاوه بر تفاوت‌های برجسته در میان توانمندی و انگیزه معلمان مناطق و مدارس، دسترسی بخش عمده‌ای از دانش آموزان مستعد کشور به مدارس سمپاد و تسهیلات و امکانات خاص این مدارس نیز نابرابرانه و دور از عدالت است عنوان کرد: استقرار ناعادلانه مدارس سمپاد در کشور و محرومیت بسیاری از شهرستان‌ها و مناطق آموزش و پرورش کشور از این مدارس؛ نماد بارز این بی عدالتی است. هر چند که «طرح شهاب» به عنوان راهی برای پر کردن این خلاء تدوین و تصویب شد، لکن به دلایل مختلفی این طرح نیز تا کنون موفقیت چندانی نداشته است.
این کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش، عدم وجود تعامل و ارتباط منسجم و اثربخش میان نظام آموزش و پرورش و نظام آموزش عمومی و آموزش عالی و وجود برزخ و میدان سرنوشت ساز و بی سامانی به نام کنکور را یکی دیگر از عوامل توزیع نامناسب پذیرفته شدگان دانشگاه‌های مطرح کشور دانست و گفت: یکی دیگر از تلخ ترین و تأسف‌بارترین نتایج کنونی تعامل ضعیف این دو وزارتخانه، کمبود شدید معلم؛ همزمان با خالی بودن بخشی از ظرفیت دانشگاه‌های کشور است.
و اما سند بنیادین آموزش و پرورش چه می‌گوید؟
بنیادی افزود: سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در راهکار(ـ۱ ۲ -۳) بر « طراحی و استقرار نظام جامع هدایت تحصیلی و استعدادیابی به منظور هدایت دانش آموزان به سوی رشته و حرَف و مهارت‌های مورد نیاز حال و آینده کشور متناسب با استعدادها، علاقه مندی و توانایی‌های آنان» تأکید دارد، اظهار کرد: راهبردهای ملی نقشه جامع علمی کشور نیز «ارتقای نظام مشاوره و استعدادیابی و هدایت تحصیلی کشور» و « طراحی و استقرار نظام جامع مشاوره، استعدادیابی و هدایت به منظور هدایت دانش آموزان و دانشجویان به سوی رشته‌های علمی متناسب با اولویت‌های کشور براساس استعداد و علاقه‌مندی و توانایی‌های آنها و اولویت‌های کشور» را مورد تأکید قرار داده است.
وی ادامه داد: در مجموع به نظر می رسد که توجه، برنامهریزی و اقدام عملی دو وزارتخانه آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری به راهبردهای نقشه جامع علمی کشور و سند تحول بنیادین در زمینه «عدالت» و «استعداد یابی و هدایت تحصیلی» تنها راه برون رفت از شرایط نامناسب و نامطلوب کنونی است.
حذف کنکور بدون برنامه جایگزین مناسب، تلاشی بی نتیجه است
بنیادی تاکید کرد که حذف کنکور بدون تدارک جایگزین مناسب و بهتر برای آن تلاشی بی نتیجه است که با قانون گذاری ضعیف محقق نمی شود. لازمه حذف کنکور و نتایج نامطلوب ناشی از آن « تدوین و تصویب نظام استعدادیابی و هدایت تحصیلی» از دوره ابتدایی تا پایان دوره دانشگاه است.
رئیس سابق مرکز سنجش آموزش وزارت آموزش و پرورش:
بالاترین میانگین نمرات امتحانات نهایی سالانه از آن مدارس خاص دولتی است
البته عبدالرسول عمادی، رئیس سابق مرکز سنجش آموزش وزارت آموزش و پرورش از دریچه دیگری به این موضوع نگریسته و در گفت وگو با ایسنا، با نگاهی به نتایج امتحانات نهایی دانش آموزان در سال‌های اخیر، به تفاوت‌های مدارس خاص و عادی دولتی و غیردولتی اشاره می کند و نتایج نفرات برتر کنکور را هم جدای از این نتایج بدست آمده، نمی داند.
وی با بیان اینکه این روزها و با اعلام نتایج کنکور بحث درصد قبولی داوطلبان درس خوانده در مدارس دولتی و غیر دولتی گرم شده و طبیعتا این مدارس در معرض مقایسه قرار گرفته‌اند گفت: با توجه به نتایج امتحانات نهایی در سال‌هایی که رئیس مرکز سنجش بودم لازم است نکاتی را مطرح کنم.
وی افزود: مدارس دولتی و غیر دولتی هر دو دارای نوع خاص و عادی هستند. مدارس دولتی خاص نظیر مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی بوده و مدارس غیردولتی خاص همان مدارس برند و ویژه هستند که معمولاً شرایطی برای ورود دارند و متقاضیان آنها بسیار بالاست که در نهایت از بین مجموع متقاضیان دست به گزینش می‌زنند. هرچند در ضوابط آمده که مدارس غیر دولتی حق گزینش ندارند اما این موضوع درباره مدارس خاص مصداق ندارد.
عمادی افزود: مدارس غیر دولتی عادی نیز مدارسی هستند که تعداد متقاضیان آنها در حد ظرفیت شان است و هر دانش‌آموزی که بیاید را ثبت نام میکنند.
وی افزود: تعدادی مدارس خاص غیر دولتی در تهران داریم و شمار اندکی نیز در مراکز استانها قرار دارند اما مدارس غیردولتی کم ظرفیت کوچک بسیار داریم.
رئیس سابق مرکز سنجش آموزش وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه در صدر نتایج امتحانات نهایی ابتدا مدارس خاص دولتی و بعد مدارس خاص غیردولتی که تعدادشان زیاد نیست قرار دارند گفت: به عبارتی در نتایج امتحانات نهایی هر ساله بالاترین میانگین نمره برگه امتحانی و بالاترین میانگین درصد قبولی مربوط به مدارس خاص دولتی است. در واقع نتایج امتحانات نهایی از صدر تا ذیل جدول به ترتیب عبارتند از مدارس دولتی خاص، مدارس غیردولتی خاص، مدارس عادی دولتی و بعد مدارس عادی غیردولتی را شامل می‌شود.
سالانه درصد بالایی از قبول شدگان رشته‌های خاص کنکور سراسری دانش آموزان مدارس دولتی خاص و بعد مدارس غیردولتی خاص‌اند
وی افزود: در بحث کنکور نیز همین گونه است. درصد بالایی از قبول شدگان رشته‌های خاص کنکور سراسری به عبارتی رتبه‌های اول تا ۱۰۰۰ دانش آموزان مدارس دولتی خاص و بعد مدارس غیردولتی خاص‌اند و مابقی رتبه‌ها نیز در میان دانش آموزان مدارس عادی دولتی و غیردولتی توزیع می شود.
فاصله زیاد مدارس غیردولتی خاص با مدارس غیردولتی عادی در جدول نتایج امتحانات نهایی
عمادی با بیان اینکه فاصله مدارس غیردولتی خاص با مدارس غیردولتی عادی بسیار زیاد است و علیرغم اینکه مدارس غیردولتی خاص در صدر جدول نتایج امتحانات نهایی‌اند اما مدارس غیر دولتی عادی در انتهای جدول قرار می‌گیرند گفت: همانطور که مدارس عادی نیازمند توجه و تخصیص اعتبارات بیشتر و سرانه بهتر هستند، مدارس غیر دولتی عادی نیز نیازمند توجه هستند.
معاون سابق وزیر آموزش و پرورش با اشاره به مشکلات مدارس غیر دولتی عادی اظهار کرد: چون این مدارس می خواهند دانش آموز داشته باشند به شرایطی چون تخفیف و تقسیط شهریه تن می‌دهند و معمولاً هزینه‌هایشان بیشتر از درآمدشان می‌شود و همان طور که قبلا به آنها غیر انتفاعی می‌گفتند واقعاً غیر انتفاعی و بدون نفع و سود شده و حتی در اداره کردشان دچار مشکل می‌شوند.
وی افزود: همچنین علیرغم اینکه برخی از این مدارس در فرایندهای داخلی ارزشیابی تحصیلی و تربیتی گزارش های مطلوبی به اولیا ارائه می کنند اما در آزمون‌های ملی مانند امتحانات نهایی کمیت شان می لنگد.
عمادی ادامه داد: گاهی می شنویم باید به مدارس غیردولتی توجه داشته باشیم که صحیح است و یک علت همین بود که ذکر کردم. نتایج کنکور هم که این روزها درباره آن صحبت می‌شود جدای از این موضوعات و تفاوت‌ها نیست. بخشی از نخبگان دانش‌آموزی به مدارس تیزهوشان می روند و برخی دیگر که وارد این رقابت نمی‌شوند به مدارس غیردولتی خاص می روند و خانواده‌ها برای آنها هزینه کرده و نتیجه می‌گیرند اما دانش آموزان مدارس عادی دولتی و غیردولتی از این گردونه باز می‌مانند.