یکی از جدی‌ترین بحران‌ها که در حال حاضر کشور را تهدید می‌کند، "ناترازی انرژی" است؛ وضعیتی که در آن میزان تولید انرژی به‌ویژه در بخش‌های برق، گاز و نفت از تقاضای صنایع و مصرف‌کنندگان عقب‌تر است.
زهرا برمکی
روزنامه نگار
در سال‌های اخیر، ایران با چالش‌های عمده‌ای در زمینه تأمین انرژی مواجه شده است که به‌طور مستقیم بر صنایع مختلف کشور تأثیرگذار بوده است. یکی از جدی‌ترین بحران‌ها که در حال حاضر کشور را تهدید می‌کند، “ناترازی انرژی” است؛ وضعیتی که در آن میزان تولید انرژی به‌ویژه در بخش‌های برق، گاز و نفت از تقاضای صنایع و مصرف‌کنندگان عقب‌تر است. این کمبود انرژی، نه تنها باعث اختلال در تولید و فرآیندهای صنعتی می‌شود، بلکه تهدیدی جدی برای رشد اقتصادی کشور به شمار می‌رود. در این شرایط، “رکود صنعتی” به یک نگرانی عمده تبدیل شده است. کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی به دلیل مشکلات انرژی، مجبور به کاهش ظرفیت تولید یا حتی تعطیلی موقت و دائم می‌شوند که این امر می‌تواند به از دست رفتن هزاران شغل، کاهش صادرات و افزایش فشار اقتصادی بر مردم منتهی شود.
سوال اساسی اینجاست که آیا ایران در مسیر فاجعه اقتصادی قرار دارد؟ آیا بحران ناترازی انرژی به مرحله‌ای خواهد رسید که تمامی صنایع کشور را به رکود بی‌سابقه‌ای دچار سازد و بر توازن اقتصادی کشور تأثیر منفی بگذارد؟ این پرسش‌ها نیازمند تحلیل دقیق و بررسی عواملی هستند که موجب تشدید این بحران شده و بر آینده اقتصادی ایران تأثیرگذارند.
در همین خصوص، حسن نفیسی، اقتصاددان برجسته کشور و از فعالان حوزه صنعت، در گفت‌وگو با خبرنگار نوآوران گفت: ناترازی انرژی، زمانی ایجاد می شود که تولید انرژی با میزان مصرف آن تطابق نداشته باشد، که این مساله یکی از چالش‌های بزرگ کشور است و به دلایل متعددی به وجود آمده است. یکی از دلایل اصلی این مشکل، افزایش مصرف در فصول گرم و سرد سال است. تغییرات آب و هوایی، رشد جمعیت و افزایش مصرف، فشار زیادی به منابع انرژی وارد کرده است.
نفیسی ادامه داد: علاوه بر این، تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی تأثیر زیادی بر توسعه زیرساخت‌های انرژی کشور گذاشته است. بسیاری از زیرساخت‌های انرژی ما، مانند نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها، با مشکلات جدی روبرو هستند. تجهیزات قدیمی و عدم سرمایه‌گذاری کافی باعث شده‌اند که بسیاری از نیروگاه‌ها نتوانند به ظرفیت کامل خود عمل کنند و این مسئله منجر به کمبود برق و گاز در برخی از مناطق کشور می‌شود.
وی افزود: ناترازی انرژی تأثیرات گسترده‌ای بر زندگی مردم و اقتصاد کشور دارد. قطع برق و گاز در فصول سرد و گرم سال، نه تنها کیفیت زندگی مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه موجب اختلال در فعالیت‌های اقتصادی نیز می‌شود. صنایع مختلفی همچون فولاد، سیمان و صنایع خدماتی، در صورت قطعی انرژی، با کاهش تولید و افزایش هزینه‌ها مواجه خواهند شد که در نهایت به افزایش قیمت کالاها و خدمات می‌انجامد و این خود باعث افزایش تورم می‌شود.
نفیسی تصریح کرد: ناترازی انرژی می‌تواند مشکلات معیشتی برای مردم ایجاد کند و همچنین ممکن است باعث بروز نارضایتی‌های اجتماعی گردد. در این شرایط، ممکن است قشرهای مختلف جامعه به سمت اعتراضات اجتماعی سوق پیدا کنند که این خود به مشکلات امنیتی برای کشور تبدیل خواهد شد.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت
نفیسی گفت: یکی از راهکارهای اصلی برای حل مشکل ناترازی انرژی، واگذاری پروژه‌های انرژی به بخش خصوصی است. واگذاری مسئولیت تولید و توزیع انرژی به شرکت‌های خصوصی می‌تواند به رفع مشکلات کمک کند. بخش خصوصی، با منابع و ظرفیت‌هایی که دارد، می‌تواند در ساخت نیروگاه‌ها و بهبود زیرساخت‌های انرژی نقش مؤثری ایفا کند. این رویکرد می‌تواند هم به افزایش کیفیت خدمات منجر شود و هم هزینه‌های تولید انرژی را کاهش دهد.
وی افزود: با واگذاری به بخش خصوصی، همچنین دولت می‌تواند از بار مالی سنگین پروژه‌های انرژی کاسته و از طریق ایجاد رقابت در بازار، کیفیت خدمات انرژی را ارتقاء دهد و در عین حال، قیمت‌ها را کاهش دهد. بخش خصوصی با استفاده از فناوری‌های جدید و منابع خود می‌تواند برای بهبود زیرساخت‌ها و بهره‌برداری بهینه از منابع انرژی گام بردارد.
نفیسی در ادامه بیان کرد: شفافیت و پاسخگویی مسئولین نیز یکی دیگر از اقدامات ضروری در این زمینه است. مسئولین باید نسبت به ناکامی‌های خود در تأمین انرژی پاسخگو باشند و از طریق برنامه‌ریزی‌های بهتر و شفاف‌تر، مردم را از اقدامات در حال انجام آگاه کنند. ایجاد بسترهای نظارت مردمی نیز می‌تواند به افزایش شفافیت و پاسخگویی مسئولین کمک کند.
وی عنوان کرد: فرهنگ‌سازی و آموزش نیز باید در دستور کار قرار گیرد. برای حل مشکل ناترازی انرژی، باید از طریق آموزش مردم، مصرف بهینه انرژی را ترویج کنیم. آگاهی‌بخشی در مورد صرفه‌جویی و استفاده صحیح از منابع انرژی، می‌تواند به کاهش تقاضای بی‌رویه و به تبع آن کاهش ناترازی انرژی کمک کند. این فرهنگ‌سازی باید از سنین پایین شروع شود و در طول سال‌ها در جامعه نهادینه گردد.
نفیسی تاکید کرد: با توجه به مشکلاتی که ناترازی انرژی برای صنایع کشور ایجاد کرده است، مسئولین باید به اصلاحات جدی در این حوزه بپردازند. در همین حال فعال شدن بخش خصوصی در حوزه انرژی می‌تواند موجب ارتقاء سطح زندگی مردم و کاهش نگرانی‌ها در این زمینه گردد.
وی در نهایت مطرح کرد: این اصلاحات نیاز به زمان دارند، اما اگر با رویکردی علمی و پایدار انجام شوند، می‌توانند کشور را به سمت رشد و توسعه پایدار هدایت کنند.
