حریم تخت جمشید با تحرکاتی مواجه است. یکی از شرکت‌های زیرمجموعه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مناقصه‌ای برگزار کرده و قرار است در حریم تخت جمشید تأسیسات گردشگری ساخته شود. کنشگران میراث فرهنگی اما این اقدام را به مثابه شکستن حریم درجه یک تخت جمشید می‌دانند. مدیرکل میراث استان فارس اما می‌گوید: کلیات طرح در شورای فنی استان به تصویب رسیده و قرار است سازه به صورت پرتابل (قابل جابه جایی) باشد و پروژه از سوی شرکتی کاملا دولتی و در زمینی دولتی اجرا می‌شود و هیچ مالکیت و انتفاع شخصی در آن وجود ندارد.
عکس‌ها و فیلم‌هایی که در اختیار این خبرگزاری قرار داده شده است نشان می‌دهد در حریم تخت جمشید در نزدیکی درختان کاج، که فاصله‌های مختلفی برای آن بیان شده، یکسری سازه بتنی مستقر شده است. سیاوش آریا، کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی در استان فارس نیز پس از بررسی‌های بیشتر در تأیید این موضوع گفت: حریم درجه یک و ممنوعۀ میراث جهانی پارسه یا همان تخت جمشید به بهانۀ توسعۀ گردشگری شکسته شده است.
این کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی به وضعیت بحث‌برانگیز تخت جمشید اشاره کرد و گفت هر روز خبرهای گوناگون و گاه ضد و نقیضی از پارسه بیرون می‌آید. داستان از کارخانۀ سنگ‌شکن و معدن‌کاوی گسترده در دامان کوه مهر (رحمت) و حریم درجه دو میراث جهانی پارسه (تخت جمشید) آغاز شد که با سرپیچی از ضابطه و قانون‌های میراث فرهنگی پس از چندین سال، آغاز به کار کرده است و به تازگی هم در حریم درجه یک و ممنوعۀ یادگار هخامنشیان و به بهانۀ توسعۀ گردشگری در ورودی پارسه، دو ساخت‌وساز نزدیک به هم در حال انجام است. یکی با سازه‌های پیش ساخته و برای پدیداری کافی‌شاپ و دیگری با ریختن مصالح و ساخت‌وساز به نام توسعۀ گردشگری!
آریا گفت: بررسی‌ها و شواهد و اسناد بیانگر این است که در زمینی در حریم درجه یک و ممنوعۀ پارسه (تخت جمشید) درخواست پروانه (مجوز) تأسیسات گردشگری داده شده و بدون در نظر گرفتن ضابطه و قانون‌های میراث فرهنگی و حریم درجه یک که به روشنی و آشکارا هرگونه ساخت و ساز را ممنوع کرده، پروانۀ کار داده شده است! و شرکتی گردشگری در حال راه‌اندازی و ساخت و ساز است، آن هم در نزدیکی و حدود چندصد متری میراث جهانی پارسه (تخت جمشید).
او سپس به مرور ضابطه «حریم درجه یک» پرداخت و افزود: برپایه این قانون، ساخت هرگونه ساختمان و تاسیسات، نصب دکل، درختکاری، دیوارکشی، حصارکشی، پِی کنی، کند و کاو، تسطیح زمین های کشاورزی، هرگونه عملیات استخراج معدن‌های سنگ، شن و ماسه و خاک رس، دفن و رهاسازی زباله‌ها و همانند آن، ممنوع است. همچنین، تغییر کاربری زمین های کشاورزی ممنوع است. اما انجام کشاورزی سطحی در زمین هایی که آثاری در آن مشهود نیست و به تأیید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رسیده، مجاز است. افزون بر این، در محدودۀ حریم درجه یک، ساختمان‌های مسکونی یا دامداری و تاسیسات مربوط به آن ها و هر نوع تاسیسات دیگر موجود باید در موقع مقتضی برچیده شود.
این کنشگر میراث فرهنگی اضافه کرد: همان‌گونه که می‌بینیم، ضابطه حریم درجه یک میراث جهانی پارسه (تخت جمشید) هرگونه ساخت و ساز و پِی کنی و درختکاری و غیره را ممنوع اعلام کرده و به گونۀ قانون در آمده و اعلام شده است و همۀ نهادها و سازمان‌ها و بخش خصوصی برای انجام هرکاری در گام نخست باید درخواست آگاهی (استعلام) از وزارت میراث فرهنگی و در اینجا از پایگاه جهانی پارسه داشته باشند و در گام دیگر به قانون احترام گذاشته و آن را پاس بدارند. حال چگونه است که پروانۀ کار، آن هم در حریم درجه یک و ممنوعه به فاصلۀ حدود چندصد متر را داده‌اند؟
حریم تخت جمشید شکسته می‌شود؟
این کنشگر میراث فرهنگی اظهار کرد: دل‌نگرانی از سوی کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی مطرح شده، مبنی بر این که اگر پروانۀ کار در حریم درجه یک به بهانۀ توسعۀ گردشگری در منطقه داده شود، دیگر افراد نیز خواهان پروانۀ کار و ساخت و ساز به بهانه های دیگر هستند و آن‌گاه نمی توان جلو تخلف‌ها و درخواست‌های مردم منطقه را گرفت و زور یگان حفاظت میراث فرهنگی هم به آنها نخواهد رسید و فاجعه در حریم‌های درجه یک و دو رخ خواهد داد که در آینده به چالشی بزرگ برای مسئولان میراث فرهنگی استان و کشور تبدیل خواهد شد و همان‌گونه که کارخانۀ سنگ شکن در حریم درجه دو پارسه به یک چالش بزرگ و دشواری تبدیل شده است و آسیب‌های برگشت‌ناپذیری را بر میراث فرهنگی و یگانۀ هخامنشیان وارد آورده و سراسر بدنۀ وزارت میراث فرهنگی را درگیر کرده است.
او اضافه کرد: با این همه، حریم درجه یک و ممنوعۀ میراث جهانی پارسه با زیر پا گذاشتن قانون‌های میراث فرهنگی و بر اثر ضعف مدیریتی شکسته و خدشه‌دار شده است و نگران‌های عمیقی را برای دوست داران میراث فرهنگی به وجود آورده است و انتظار می‌رود هرچه زودتر از دنبالۀ کار پیشگیری شود.
حریم تخت جمشید شکسته می‌شود؟
این کنشگر میراث فرهنگی از سوی دیگر به خشکیدن درختی در محوطه پارسه (تخت جمشید) اشاره کرد و افزود: درست رو به روی موزۀ پارسه یکی از درختان قدیمی که از اوایل دهه‌های بیست و یا سی خورشیدی کاشته شده، خشکیده و در حال نابودی است. روشن نیست مسئولان پایگاه جهانی پارسه در این محوطه جهانی چه می‌کنند و آیا از خشک شدن این درخت آگاهی دارند؟ به هر روی، این موارد تنها مشتی از نمونه های خروار است که بیانگر ضعف ها و خطاهای بزرگ مدیریتی است و سبب دل نگرانی بیش از پیش کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی شده است.
درخت خشکیده روبروی موزه تخت جمشید
سیاوش آریا به عنوان کنشگر میراث فرهنگی از مسئولان استانی و وزارت خانۀ میراث فرهنگی درخواست کرد هر چه زودتر به موضوع های مطرح شده، ورود کرده و پیگیر چالش‌های موجود و رفع آن در پارسه (تخت جمشید) باشند.
این موضوع را از مدیرکل پایگاه میراث جهانی تخت جمشید نیز پیگیر شد که تا کنون پاسخ نداده است. اما محمد ثابت اقلیدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس درباره آنچه در حریم تخت جمشید درحال وقوع است، توضیحات مفصلی داد که با تایید بخشی از آن برای انتشار، گفت: این زمین متعلق به دولت و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی (به نمایندگی شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی) است و ۸۷ هزار متر مربع وسعت دارد که بخش عمده آن جنگل کاج است و شرکت مادر تخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی که کاملا دولتی بوده و بازوی اجرایی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است با توجه به ماموریتی که برای ساخت مجتمع های خدمات رفاهی و سرویس بهداشتی دارد، ایجاد این زیرساخت ضروری را در مجموعه جهانی تخت جمشید به عنوان مهم‌ترین جاذبه بلامنازع فرهنگی کشور و کمبود امکانات خدماتی در نزدیکی آن در زمین مزبور در دست اقدام دارد.
او اظهار کرد: بسیاری از زمین‌های در مسیر درسترسی تخت جمشید مالکیت خصوصی دارند و ما اجازه نداریم در این زمین‌ها تاسیسات ایجاد کنیم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس درباره لزوم ایجاد این تأسیسات در حریم تخت جمشید گفت: این تاسیسات برای ارائه خدمات به گردشگران و بازدیدکنندگان تخت جمشید ایجاد می‌شود و کلیات طرح آن در شورای فنی استان به تصویب رسیده و قرار است سازه به صورت پرتابل (قابل جابه جایی) باشد و هدف از ساخت تاسیسات در زمینی که متعلق به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است نیاز تخت جمشید برای ارتقاء سطح خدمات‌دهی به گردشگران است و هیچ مالکیت و انتفاع شخصی در آن وجود ندارد.
به گفته ثابت اقلیدی، این تاسیسات شامل سرویس بهداشتی و تعدادی حجره صنایع دستی است.
حریم تخت جمشید شکسته می‌شود؟
مجموعۀ تاریخی فرهنگی میراث جهانی پارسه (تخت جمشید)، بخش‌ها و کاخ‌های گوناگونی را در دل خود جای داده است که می‌توان به کاخ آپادانا، کاخ تچر، کاخ هدیش، کاخ سد ستون، خزانه، دروازه ملل و آرامگاه‌های اردشیر دوم و سوم در دامان کوه مهر یاد کرد که در سال ۵۱۸ پیش از میلاد به فرمان داریوش بزرگ بنا شد و خشایارشا و اردشیر یکم آن را گسترش دادند.
مجموعه تخت جمشید به همت شهریار عدل، باستان‌شناس و ایرانشناس شهیر در سال ۱۳۵۸ پس از چغازنبیل، دومین اثر تاریخی ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد/ ایسنا