"جمعه سیاه"؛ کمک به بهبود اقتصاد خانواده‌ها یا تحریک مصرف بیشتر؟

زهرا برمکی 

خبرنگار

در سال‌های اخیر، ایران با تورم بالای 40 درصد مواجه بوده است. این تورم قدرت خرید مردم را به شدت کاهش داده و فشار زیادی بر خانوارها وارد کرده است. در چنین شرایطی، قیمت کالاها در بازار ایران به سرعت افزایش می‌یابد و بسیاری از اقشار جامعه قادر به خرید محصولات ضروری خود نیستند. تخفیف‌های بلک فرایدی می‌توانند جذاب به نظر برسند. اما سوال این است که آیا این تخفیف‌ها می‌توانند به بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌ها کمک کنند یا تنها در جهت تحریک مصرف بیشتر با قیمت‌های به ظاهر پایین‌تر عمل خواهند کرد؟
پاسخ به این پرسش بستگی به نحوه اجرای بلک فرایدی و رفتار مصرف‌کنندگان دارد. در ایران، اغلب تخفیف‌های بلک فرایدی بیشتر جنبه بازاریابی دارند و گاهی قیمت‌ها قبل از این روز افزایش یافته و سپس به ظاهر تخفیف داده می‌شوند. به عبارت دیگر، تخفیف‌های واقعی کم‌تر دیده می‌شود و بسیاری از کالاها حتی با وجود تخفیف‌های تبلیغاتی همچنان برای اکثر مردم غیرقابل دسترس هستند.
تورم بالای ایران تاثیر مستقیمی بر جذابیت بلک فرایدی دارد. با کاهش قدرت خرید مردم، بلک فرایدی نمی‌تواند به اندازه‌ای که در کشورهای توسعه یافته مؤثر است، برای مصرف‌کنندگان ایرانی جذاب باشد. اگرچه تخفیف‌های بزرگ می‌تواند برای قشر کوچکی از مردم جذاب باشد و آنها می‌توانند از این تخفیف‌ها بهره‌مند شوند، اما بخش وسیعی از جمعیت قادر به استفاده از این فرصت نخواهند بود. بسیاری از کالاهای موجود در بازار ایران وارداتی هستند و وابسته به نرخ ارز و شرایط اقتصادی کشور که به نوسانات شدید قیمت منجر می‌شود. این موضوع می‌تواند باعث شود تخفیف‌های بلک فرایدی تاثیری چشمگیر در کاهش فشار اقتصادی بر مردم نداشته باشد، زیرا قیمت‌ها همچنان تحت تاثیر تورم و نوسانات ارزی هستند.
از دیگر ابعاد مهم بلک فرایدی این است که آیا این روز می‌تواند به عنوان پلی برای اتصال بازار ایران به بازارهای جهانی عمل کند یا خیر؟ پاسخ به این سوال بستگی دارد به نحوه حضور برندهای جهانی در بازار ایران و روش خرید کالاها از خارج از کشور. با افزایش خریدهای آنلاین و گسترش فروشگاه‌های اینترنتی، مردم ایران می‌توانند از تخفیف‌های بلک فرایدی در وبسایت‌های بین‌المللی مانند آمازون و علی‌بابا بهره‌مند شوند. این امر فرصتی است تا مردم ایران با برندها و محصولات جهانی آشنا شوند و از آنها خریداری کنند.
اما این فرآیند نیازمند زیرساخت‌های مناسب اینترنتی، سیستم‌های حمل و نقل کارآمد، و روش‌های امن برای پرداخت‌های بین‌المللی است. محدودیت‌های موجود در نظام‌های مالی بین‌المللی، مشکلات مربوط به واردات کالا و تعرفه‌های گمرکی می‌توانند مانع از دسترسی گسترده‌تر به کالاهای خارجی در بلک فرایدی شوند. به عبارت دیگر، در حالی که بلک فرایدی می‌تواند فرصتی برای آشنایی مصرف‌کنندگان با بازار جهانی باشد، چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی موجود، این فرآیند را پیچیده‌تر می‌کنند.
در نهایت، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که بلک فرایدی در ایران، با توجه به شرایط اقتصادی خاص کشور و محدودیت‌های موجود، بیشتر به عنوان یک فرصت تبلیغاتی و بازاریابی برای برندهای داخلی و فروشگاه‌ها مطرح می‌شود، نه به عنوان یک راه‌حل اقتصادی برای مقابله با تورم و افزایش هزینه‌ها. در حالی که بلک فرایدی می‌تواند به عنوان یک پل ارتباطی میان بازار داخلی و جهانی عمل کند، اما برای اینکه واقعاً تاثیری مثبت بر بازار ایران داشته باشد، نیازمند اصلاحات اساسی در ساختار اقتصادی کشور و بهبود شرایط مالی است. به طور کلی، بلک فرایدی در ایران نمی‌تواند به عنوان یک پدیده اقتصادی مثبت در نظر گرفته شود، مگر اینکه زیرساخت‌های اقتصادی، مالی و تجاری کشور بهبود یابد.
در همین خصوص آلبرت بغزیان، کارشناس اقتصادی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران در گفت و گو با نوآوران، درباره پدیده "جمعه سیاه" یا بلک فرایدی در ایران و تفاوت‌های آن با کشورهای دیگر، نظرات جالبی را مطرح کرد و گفت:  با گسترش شبکه‌های اجتماعی، بسیاری از رویدادهای جهانی، از جمله بلک فرایدی، به کشورهای مختلف معرفی شده‌اند و ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. به ویژه به رشد فروشگاه‌های اینترنتی مانند دیجی‌کالا که مشابه آمازون در کشورهای غربی عمل می‌کنند، کمک می کند و نقش مهمی در پذیرش این رویداد در بازار ایران دارند.
وی ادامه داد: در کشورهای غربی، بسیاری از مسافران، حتی سفرهای توریستی خود را طوری تنظیم می‌کنند که در زمان جمعه سیاه در کشورهای مقصد حضور داشته باشند تا بتوانند از تخفیف‌ها و فرصت‌های خرید ویژه بهره‌مند شوند. این اتفاق در غرب با هیجان زیادی پیگیری می‌شود و در حقیقت، این رویداد به نوعی به کانون توجه تبدیل شده است.
بغزیان متذکر شد: اما در ایران، به خصوص امسال، شاهد تحولاتی در نحوه اجرای جمعه سیاه بودیم. فروشگاه‌ها و مراکز خرید به ویژه در مناطق آزاد و مال‌هایی که اخیراً افتتاح شده‌اند، تلاش می‌کنند تا به موقع و همزمان با جمعه سیاه فعالیت کنند، چرا که رقابت در این بازار بسیار شدید است. اگر یکی از فروشگاه‌ها نتواند تخفیف‌ها و پیشنهادات ویژه خود را به موقع ارائه دهد، مشتریان به سرعت به سوی رقبای خود می‌روند. این رقابت پذیری در بازار ایران به عنوان یک نکته مثبت مطرح می‌شود که می‌تواند به پویایی و تحرک بیشتر بازار کمک کند.
وی بیان کرد: در مقایسه با کشورهای غربی، جمعه سیاه در ایران با تفاوت‌های قابل توجهی روبه‌رو است. در کشورهای غربی، به دلیل اشباع شدن تقاضا و افزایش خریدهای لوکس و غیرضروری، جمعه سیاه به عنوان فرصتی برای خرید کالاهای لوکس و با تخفیف‌های بالا به وجود آمده است. در این کشورها، قدرت خرید بالا است و بنابراین این رویداد به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا کالاهایی را که معمولاً نمی‌توانند بخرند، با تخفیف‌های قابل توجه خریداری کنند. در حالی که در ایران، قدرت خرید مردم به شدت کاهش یافته است و حتی در روزهای عادی نیز بسیاری از افراد مجبور به خرید اقساطی و اعتباری هستند.
بغزیان تاکید کرد:  این شرایط، باعث می‌شود که بازار کشور در روزهای عادی نیز دچار رکود شود. بنابراین، تخفیف‌های جمعه سیاه می‌تواند به عنوان ابزاری برای تحریک خرید و گردش نقدینگی در بازار عمل کند. این تخفیف‌ها به طور معمول بین 20 تا 70 درصد متغیر است و از این طریق تلاش می‌شود تا مردم به خرید کالاهای ضروری و روزمره تشویق شوند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تصریح کرد: در غرب، یکی از دلایل اصلی بلک فرایدی، تخلیه انبارهای فروشگاه‌ها و کالاهای باقیمانده از سال‌های گذشته است. این رویداد به فروشگاه‌ها کمک می‌کند تا موجودی‌های قدیمی خود را به فروش برسانند و فضای انبارها را برای محصولات جدید آماده کنند. در حالی که در ایران، این رویداد بیشتر فرصتی برای رونق بازار داخلی است. این تخفیف‌ها در ایران می‌تواند به تولیدکنندگان و فروشندگان کمک کند تا گردش مالی بازار را تحریک کنند و همچنین به نفع مصرف‌کنندگان باشد که می‌توانند کالاها را با قیمت پایین‌تری خریداری کنند.
در نهایت، آلبرت بغزیان به این نکته مهم اشاره کرد که بلک فرایدی در ایران فرصتی برای پیشرفت سبک فروش و بازاریابی در کشور است. با وجود مشکلات اقتصادی، این رویداد نشان‌دهنده این است که بازار ایران به سمت هوشمندتر شدن پیش می‌رود و روش‌های جدید فروش در حال گسترش هستند. این تحول به ویژه برای تولیدکنندگان مفید است، زیرا به آن‌ها این امکان را می‌دهد که محصولات خود را در یک فضای رقابتی بیشتر عرضه کنند و از تکنیک‌های مدرن بازاریابی استفاده نمایند.
به طور کلی، جمعه سیاه در ایران می‌تواند به عنوان فرصتی برای رشد و توسعه بازاریابی و فروش، به ویژه در زمینه تجارت آنلاین، مطرح شود. با این حال، این رویداد بیشتر به نفع فروشندگان و تولیدکنندگان است و تاثیر آن بر مصرف‌کنندگان به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و کاهش قدرت خرید، کمتر خواهد بود. با این وجود، این پدیده می‌تواند به تدریج بازار ایران را به سمت جهانی شدن و هماهنگی با استانداردهای بین‌المللی سوق دهد.