نوآوران آنلاین-خود را بیشتر بشناسید، میزان تفاهم با همسرتان را بسنجید، به سوالات پاسخ دهید تا به اضطراب‌تان پی ببرید، یک ازدواج موفق را برای خود رقم بزنید، با ترس‌هایتان روبه‌رو شوید و... شاید بارها و بارها با چنین جملاتی در فضای مجازی مواجه شده باشید و تست‌های روان‌شناسی مختلفی در پیش رویتان قرار گرفته باشد.
اما این تست‌ها چقدر می‌توانند به شما کمک کنند؟ آیا این تست‌ها معتبر هستند و ما را از مراجعه به روانپزشک بی‌نیاز می‌کنند؟ اینها سوالاتی است که دکتر محمدرضا شالبافان روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران به آن پاسخ می‌دهد.
یک ابزار مفید
تست‌های روان‌شناختی، در واقع یک ابزار مهم برای روانپزشکان به‌حساب می‌آید و می‌توان به کمک این تست‌ها در کنار صحبت کردن با فرد، به وضعیت او پی برد. روانپزشک با نتیجه به دست آمده از تست، اقدام به درمان فرد می‌کند که این درمان با توجه به شرایط می‌تواند دارویی یا در برخی موارد غیر دارویی در نظر گرفته شود. تنها در برخی موارد مثل افسردگی، وضعیت جسمی فرد نیز، از نظر ابتلا به بیماری‌هایی چون کم‌خونی و کم‌کاری تیروئید، مورد بررسی قرار می‌گیرد تا مشخص شود که فرد به‌دلیل ابتلا به این بیماری‌ها، دچار علائم افسردگی نشده باشد.
تست‌هایی متناسب با فرهنگ ما
یکی از سوالاتی که به ذهن افراد ممکن است برسد، میزان اعتبار تست‌های روان‌شناختی است. در پاسخ به این سوال باید گفت که موارد بسیار زیادی روی اعتبار یک تست تاثیر می‌گذارند. برای مثال، تست‌های روان‌شناختی تحت تاثیر زبان و فرهنگ هر کشور، باید بومی‌سازی شوند و توسط متخصصین، مواردی که با فرهنگ ما سازگاری ندارد، تغییر کند. تست‌ها در زمان بومی‌سازی شدن، در اختیار یک نمونه اتفاقی از مردم جامعه قرار می‌گیرند و سپس بررسی و پژوهش زیادی روی آنها انجام می‌شود. این تست‌ها بعد از استانداردسازی بومی، در اختیار افراد قرار می‌گیرند و می‌توانند از آنها بهره ببرند. امروزه تست‌های خوبی در دسترس مردم قرار دارد و در فضای مجازی به‌راحتی می‌توان به این تست‌ها دسترسی پیدا کرد ولی مردم بهتر است از تست‌هایی که در سایت‌های وابسته به محیط‌های دانشگاهی (مثل دانشکده‌های روان‌شناسی و علوم پزشکی سراسر کشور) قرار گرفته‌اند بهره‌برد.
بیشتر بخوانید:تست جالب همسرداری
تست به تنهایی کافی نیست
شاید خیلی از افراد تصور کنند که تست‌های روان‌شناختی، به تنهایی کافی هستند در حالی‌که این تست‌ها در شرایطی می‌توانند ارزش داشته باشند که در کنار آنها مصاحبه و معاینه بالینی توسط روانپزشک انجام شود. اما در شرایطی که از این تست‌ها به عنوان غربالگری استفاده شود، می‌توانند بسیار مفید باشند. افرادی که تا به حال به روانپزشک مراجعه نکرده‌ا‌ند و سابقه بیماری قبلی هم ندارند، می‌توانند به وسیله این تست‌های روان‌شناختی، از وضعیت کلی خود آگاه شوند و در صورتی که نتایج به‌دست آمده از تست در آنها مشکلی را نشان بدهد، باید حتما برای بررسی و درمان به روانپزشک مراجعه کنند.
خطایی در کار است؟
گاهی نتیجه تست‌های روان‌شناختی می‌تواند مثبت یا منفی کاذب باشد. البته بیشتر تست‌ها خطای کمی دارند ولی با این حال، مواردی دیده می‌شود که فرد درست متوجه سوال‌های تست نمی‌شود و به گونه‌ای پاسخ می‌دهد که نتیجه تست، او را مثلا افسرده نشان می‌دهد در حالی‌که مصاحبه و بررسی‌های بالینی توسط روانپزشک، افسرده بودن فرد را تائید نمی‌کند. پس در شرایطی که فرد با انجام تست باز هم احساس کرد با مشکلی مواجه است و در نتیجه تست شک داشت، باید حتما به روانپزشک مراجعه کند. روانپزشک در صورت نیاز ممکن است فرد را به روان‌شناس ارجاع دهد. آن دسته از افرادی هم که قبلا سابقه مراجعه به روانپزشک دارند، نباید این تست‌ها را بدون نظر روانپزشک انجام دهند.
تاثیر هزینه بر کیفیت تست
تفاوت‌های زیادی در تعرفه‌ها برای انجام تست‌های روان‌شناسی وجود دارد و عوامل زیادی روی این مساله دخیل است. برای مثال، تستی که در مرکز خصوصی انجام شود با تستی که در مرکز دولتی صورت بگیرد، تعرفه متفاوتی دارد. علاوه بر این، ممکن است مدت زمان انجام یک تست طولانی باشد و تحلیل آن نیز زمان زیادی ببرد و به همین دلیل تعرفه بالاتری برای آن مطرح شود، پس نباید تعرفه تست‌ها را چندان با یکدیگر مقایسه کرد. ولی به‌طور کلی، اگر افراد تصور کنند که با پرداخت هزینه بیشتر، آن تست بهتر است، این باور درستی نیست و اصلا به افراد توصیه نمی‌شود که هزینه‌های بسیار بالایی را برای این منظور بپردازند. اگر روانپزشک انجام چنین تست‌هایی را ضروری بداند، می‌توان در مراکز دولتی آنها را با بیمه و با هزینه خیلی پایین‌تر انجام داد. برای مثال، یک تست می‌تواند در مرکز دولتی، هزینه‌ای حدود 20هزار تومان داشته باشد در حالی که همان تست در مرکز خصوصی حدود100هزار تومان هزینه داشته باشد. به‌طور کلی، هزینه تست تفاوتی در کمکی که روانپزشک و روان‌شناس به فرد می‌کند، ایجاد نخواهد کرد.
امروزه مراکز زیادی در سراسر کشور وجود دارند که وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند و خدمات خوبی را در زمینه روانپزشکی و مشاوره، به افراد ارائه می‌دهند. یکی از دلایلی که برخی از مردم به تست‌های بسیار گران روی آورده‌اند، تبلیغات است و متاسفانه برخی‌ها به دلیل علاقه مردم به انجام این تست‌ها، تعرفه‌های بسیار بالا و آنچنانی تعیین می‌کنند.
تست قبل از ازدواج
امروزه تست‌های زیادی قبل از ازدواج رایج شده که برخی از افراد مدعی هستند که با این تست‌ها می‌توان به شخصیت فرد مورد نظر کاملا پی‌برد، در حالی‌که این ادعا پشتوانه علمی ندارد و با یک تست به تنهایی نمی‌توان به شخصیت افراد پی برد. مشاوره برای افرادی که قصد ازدواج با یکدیگر را دارند، بیش از هر چیز دیگر مفید است و به تمامی افرادی که قصد ازدواج دارند، توصیه می‌شود که حداقل یکی‌دو جلسه حتما به مشاور مراجعه کنند. موارد زیادی در این جلسه‌های مشاوره مورد بررسی قرار می‌گیرند. به‌طور کلی، روانپزشک یا روان‌شناس، جویای هدف ازدواج و میزان مسئولیت‌پذیری می‌شود و با توجه به صحبت‌های هر دو طرف، افراد را راهنمایی می‌کند.