هر آنچه که باید درباره سلامتی زبان بدانید

نوآوران آنلاین-  دهانتان را باز کنید و نگاهی به زبانتان بیندازید. شاید عجیب به نظر برسد، اما زبان شما می‌تواند موارد زیادی درباره سلامت شما بازگو کند. برای مثال زبان سیاه و پرزدار ممکن است بیانگر بهداشت بد دهانی یا دیابت باشد.

اگر زبانتان مانند توت‌فرنگی قرمز شده است، ممکن است دچار کمبود اسید فولیک، ویتامین B۱۲ یا آهن باشید. البته زبان قرمز ممکن است نشانه‌ای از عفونت استرپتوکوکی گلو یا تب باشد. اگر زبانتان کاملاً قرمز بود و روی آن لکه‌ای سفید دیده می‌شد، چه؟ این وضعیت نشانه‌ای واضح از این است که جوانه‌های چشایی‌ زبانتان تحلیل رفته‌اند. اگر یک قطعه پیتزا را به محض بیرون آمدن از اجاق خورده‌اید ممکن است دچار زبان قرمز و سفید شوید.

این عارضه نسبتا شایع است و خوشبختانه جوانه‌های چشایی توان باززایی دارند. بنابراین دفعه بعد که زیر دوش رفتید، آینه را پاک کنید، دهانتان را باز و زبانتان را معاینه کنید. ممکن است از دیدن آنچه که می‌یابید شگفت‌زده شوید. زبان شما می‌تواند بازگوکننده وجود شماری از بیماری‌ها باشد که به اشکال متفاوت از لکه‌های سفید گرفته تا برآمدگی‌های سرخ خودشان را روی زبان نشان می‌دهند. در ادامه ۹ مورد از تغییرات ظاهر زبان را می‌آوریم که ممکن است بیانگر وجود بیماری‌ در شما باشند.

1. زبان به رنگ قرمز توت‌فرنگی

این ظاهر زبان ممکن است به علت کمبود ویتامین باشد. زبان به رنگ سرخ درخشان و روشن ممکن است نشانه‌ای از کمبود آهن یا ویتامین 12‌B باشد. ویتامین 12‌B و آهن برای بالغ شدن پاپیلاها یا جوانه‌های چشایی زبان (برآمدگی‌های کوچک در سطح زبان) ضروری هستند. اگر شما دچار کمبود این مواد باشید، جوانه‌های چشایی‌تان را از دست می‌دهید، درنتیجه زبان ظاهر بسیار صاف و درخشانی پیدا می‌کند. از بین رفتن جوانه‌های چشایی در موارد شدید ممکن است باعث درد هنگام مصرف مایعات داغ یا غذاهای تند شود.

افراد گیاهخوار، به‌خصوص به کمبود ویتامین 12‌B حساس هستند چراکه این ویتامین عمدتا در گوشت‌ها یافت می‌شود. اگر متوجه شدید که زبان به رنگ قرمز توت‌فرنگی درآمده و گیاهخوار هستید، از پزشکتان بخواهید مکمل ویتامین برایتان تجویز کند. از طرف دیگر، کمبودهای عمده ویتامین می‌تواند با بیماری‌های خودایمنی در دستگاه گوارش هم همراه باشد که به‌نوبه خود ممکن است جذب ویتامین‌ها را مختل کند.

2. زبان با پرزهای قهوه‌ای یا سیاه

این شکل زبان می‌تواند به معنای آن باشد که شما بهداشت دهانی خوبی ندارید. زبان پوشیده شده با پرزهای تیره ممکن است ظاهری ناخوشایند داشته باشد، اما پزشکان می‌گویند لازم نیست بیش‌ازحد نگران باشید.

پاپیلاها یا جوانه‌های چشایی در تمام طول عمر ما رشد می‌کنند. در شرایط معمول جویدن و نوشیدن باعث ریزش آنها می‌شود و جلوی رشد بیش از حد آنها را می‌گیرد.

اما گاهی این جوانه‌ها بیش‌ازاندازه رشد می‌کنند و جایگاه باکتری‌ها می‌شوند یا درنتیجه تاثیر غذا تغییر رنگ می‌دهند. این مساله ممکن است باعث بوی بد دهان یا ناهنجاری‌های چشایی شود.

معمولا زبان پرزدار در افرادی که سیگار می‌کشند، قهوه و چای سیاه می‌نوشند یا بهداشت دهانی بدی دارند، دیده می‌شود. برطرف کردن عامل زمینه‌ساز و مسواک زدن زبان یا استفاده از پاک‌کننده مخصوص زبان ممکن است تنها کار لازم باشد.

3. زبان سفید پنیری

ظاهر سفید زبان شما ممکن است به معنای ابتلای شما به عفونت مخمری باشد. اگر زبان با یک لایه ضخیم سفیدرنگ پوشیده شده، ممکن است دچار برفک دهانی باشید که یک عفونت مربوط به تکثیر بیش‌ازحد قارچ مخمر کاندیداست. این عارضه در اغلب موارد با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها ارتباط دارد. زبان به‌طور طبیعی جایگاه گروهی از باکتری‌ها و مخمرهاست. هنگامی‌که آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنید که به‌طور انتخابی باکتری‌ها را می‌کشد، مخمرها که آنتی‌بیوتیک‌ها آنها را نمی‌کشند، امکان رشد پیدا می‌کنند.

برفک که می‌تواند باعث اختلال چشایی یا اندکی درد شود، در افرادی که دستگاه ایمنی‌شان ضعیف است نیز بروز می‌کند. برفک دهانی که به‌طورمعمول در کودکان کم‌سن دیده می‌شود، در افراد دچار بیماری خودایمنی، مبتلایان به دیابت به‌خوبی کنترل‌نشده، بیماران تحت شیمی‌درمانی و سالمندان هم دیده می‌شود. اگر مشکوک هستید که برفک دهانی دارید، نزد پزشکتان بروید زیرا نمی‌توان آن را برخلاف سایر بیماری‌های مخمری با فراورده‌های بدون نسخه درمان کرد.

4. ترک‌خوردگی و شیارهای زبان

ترک‌خوردگی‌ها و شیارهای زبانی ممکن است به معنای پیرتر شدن شما باشند. این ترک‌ها و شیارها بی‌ضرر هستند، اما مشکل هنگامی بروز می‌کند که بهداشت دهانی بد باعث ایجاد عفونت درون آنها می‌شود. ممکن است عفونت قارچی درون این شیارها ایجاد شود. در این صورت ناگهان احساس درد، بوی بد دهان و گاهی احساس سوزش می‌کنید. اغلب این عفونت‌ها با داروهای ضدقارچی موضعی درمان می‌شوند.

برخی از تجهیزات دندانی مانند دندان‌های مصنوعی نیز ممکن است باعث شیاردار شدن زبان شوند. اطمینان حاصل کنید که تجهیزات دندانی‌تان به‌درستی نصب شده‌اند، به مقدار کافی آب بنوشید و رفتارهای مناسب بهداشت دهانی مانند مسواک زدن زبان را انجام دهید.

5. لکه‌های سفید کوچک

بروز این لکه‌ها بیانگر این است که عاملی دهان شما را تحریک می‌کند. لکه‌های سفید بدون درد که «لوکوپلاکیا» نامیده می‌شوند، ناشی از رشد بیش‌ازحد سلول‌ها هستند. این لکه‌ها که اغلب در سیگاری‌ها مشاهده می‌شوند، در ۵ تا ۱۷ درصد موارد ممکن است به سرطان تبدیل شوند.

اگر سیگاری هستید، بروز این لکه‌ها درواقع هشدار بدن شماست که به این ضایعات پیش‌سرطانی مبتلا خواهید شد. در بسیاری موارد ترک سیگار باعث برطرف شدن لکه‌های لوکوپلاکیا می‌شود. اگر سیگاری نیستید، بروز این لکه‌ها ممکن است ناشی از خراشیدگی به علت سایش مداوم دندان به زبان باشد، اما اگر این لکه‌ها در طول یک یا دو هفته برطرف نشدند، حتما باید به دندان‌پزشکتان مراجعه کنید تا از آنها نمونه گرفته شود.

6. ضایعات مداوم قرمز

ضایعات مداوم قرمزرنگ ممکن است نشانه‌ای از سرطان زبان باشد. نباید این ضایعات را با آفت‌های دهانی اشتباه بگیرید. آفت‌های دهانی در طول دو هفته به‌خودی‌خود رفع می‌شوند، اما لکه‌ها یا ضایعات قرمزرنگی که پس از این مدت ادامه پیدا می‌کنند، ممکن است وخیم باشند. شما باید فورا آنها را به پزشک نشان دهید. شاید تصور کنید سرطان زبان فقط در افراد بیمار و سالمند ایجاد می‌شود، اما حتی اگر سالم و جوان باشید، لزوما به معنای عدم ابتلای شما به سرطان نیست.

گرچه سرطان زبان را با مصرف دخانیات ارتباط می‌دهند، سرطان دهانی ممکن است به‌وسیله ویروس «پاپیلوم» یا «زگیل انسانی» (HPV) هم ایجاد شود. حتی اگر ضایعه دردی ندارد برای بررسی نزد پزشک بروید چراکه بسیاری از سرطان‌های دهانی در مراحل اولیه‌ دردی ندارند.

7. احساس سوزش

احساس سوزش ممکن است پس از دوران یائسگی یا به علت استفاده از خمیردندان نامناسب ایجاد شود. اگر در زبانتان احساس سوزش دارید، انگار که زبانتان تاول زده است،‌ اما در ظاهر زبانتان موردی مشاهده نمی‌شود، ممکن است تغییرات هورمونی علت این قضیه باشد. گرچه نشانگان سوزش زبان ممکن است در هر کسی بروز کند (تا ۱۵ درصد افراد دچار آن می‌شوند)، زنان با احتمال 7 برابر بیشتر نسبت به مردان ممکن است به آن مبتلا شوند. در برخی از افراد علت سوزش زبان مشخص نمی‌شود و در بعضی افراد ادامه می‌یابد و در برخی دیگر به‌خودی‌خود رفع می‌شود.

8. ناهموارهای سطح زبان

این ناهمواری‌ها که اصطلاحا به آنها «زبان جغرافیایی» می‌گویند، مشکلی ایجاد نمی‌کنند. این وضعیت بی‌ضرر بین 1 تا ۱۴ درصد افراد مشاهده می‌شود. گرچه علت این وضعیت دقیقا معلوم نیست، ممکن است مربوط به جوانه‌های چشایی باشد. جوانه‌های چشایی گاهی به‌طور تصادفی تحلیل می‌روند. این جوانه‌ها همچنین ممکن است باززایی پیدا کنند. به‌این‌ترتیب برخی از قسمت‌های زبان فرورفته و برخی از قسمت‌ها برآمده می‌شود. زبان جغرافیایی به‌طورمعمول به درمان یا بررسی نیاز ندارد، اما اگر دردناک شود، پزشک ممکن است ضمادهای کورتونی ضدالتهابی یا دهانشویه آنتی‌هیستامینی برای درمان تجویز کند.

9. زخم‌های دردناک

زخم‌های دردناک ممکن است در مواقع استرس بروز کنند. بسیاری از افراد تجربه ناخوشایند آفت‌های دهانی دردناک را داشته‌اند. این نواحی برآمده و دردناک ممکن است روی زبان یا داخل گونه دیده شوند. آنها معمولا در 5-4 روز اول بیشترین درد را دارند و درنهایت در طول 2 هفته ناپدید می‌شوند.

علت بروز آفت‌های دهانی دقیقا معلوم نیست، اما ممکن است ویروس‌ها در ایجاد آن نقش داشته باشند. افرادی که دچار استرس یا اندوه هستند بیشتر دچار زخم‌های دهانی می‌شوند. خبر خوب این است که این زخم‌ها به همسرتان منتقل نمی‌شوند. البته باید مطمئن شوید که دچار تبخال نیستید که یک ویروس بسیار مسری آن را ایجاد می‌کند و معمولا روی لب‌ها ظاهر می‌شود.