سرویس سیاسی
نوآوران آنلاین- بر کسی پوشیده نیست که در فضای امن و به دور از وجود برخی فشارها و محدودیت‌ها شاهد حرکت به سوی توسعه همه‌جانبه در همه عرصه‌ها خواهیم بود. در جامعه امنیتی به دلیل نبود مجالی برای فعالیت خرد جمعی نمی‌توان به رفع مشکلات و نواقص امید داشت. شاید از‌این‌روست که دکتر روحانی رئیس‌جمهور کشورمان بارها به صراحت بر این امر مهم تأکید کرده است که جامعه باید امن باشد نه امنیتی. در همین خصوص به گفت‌و‌گو با غلامرضا ظریفیان، معاون وزیر علوم دولت اصلاحات پرداختیم که مشروح آن تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود. طی سال‌های اخیر بسیار بر این موضوع تأکید شده است که باید به سمتی حرکت کنیم که فضای کشور امن باشد نه امنیتی. به نظر شما تا چه حد ضرورت این امر احساس می‌شود؟ حکمرانی مطلوب مبتنی بر چند شاخص است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها احساس امنیت شهروندان است. شهروندان باید در عرصه‌های مختلف چه در زندگی شخصی و چه در عرصه فعالیت اجتماعی در چارچوب قوانین بالادستی کشور احساس امنیت کنند. متأسفانه در زمینه‌های اقتصادی نبود امنیت سرمایه‌گذاری موجب می‌شود که افراد سرمایه‌های‌شان را پنهان نمایند. در زمینه فعالیت‌های اجتماعی نیز اگر افراد احساس امنیت نکنند، کمتر به مشارکت در این عرصه خواهند پرداخت. درحالی‌که یکی از مهم‌ترین شاخص‌های حکمرانی مطلوب افزایش مشارکت‌عمومی است و مهم‌ترین شکل مشارکت در عرصه تعیین سرنوشت هر جامعه انسانی است و احزاب و افراد و گروه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد در چارچوب قانونی باید احساس امنیت کنند. در جامعهای که همه دستگاه‌های امنیتی تلاش می‌کنند تا امنیت را برای زیست سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هموار کنند، افراد نیز احساس امنیت می‌کنند و در چنین جامعهای است که شاهد همبستگی اجتماعی خواهیم بود و اعتماد افراد به ساختارهای جامعه بسیار افزایش می‌یابد چراکه افراد احساس می‌کنند که در پناه قانون و نیروهایی قرار دارند که اگر کسی امنیتش را بر هم بزند آن نیروها درواقع وارد عمل خواهند شد. از‌این‌رو فضای جامعه امن و نه امنیتی، فضایی متکی بر مشارکت و شفافیت خواهد بود و تکیه بر قانون و قانون‌گرایی را در همه زمینه‌ها شاهد خواهیم بود. به میزانی که جامعهای در ساختارها و فرآیندها میل به امنیتی شدن و نه امن شدن یابد، به همان اندازه دچار بحران‌های جدی و شکاف‌های عمیق خواهد شد و این شکاف‌ها جامعه را به سمت تنازعات و درگیری‌ها و رانت‌خواری‌ها و سوء‌استفاده‌ها می‌برد. به میزانی که جامعه امنیتی شود حکایت از این دارد که جامعه با بیماری و مشکلات و آسیب‌های جدی مواجه می‌شود. وقتی جامعهای امن می‌شود و دستگاه‌های امنیتی که حافظ این جامعه امن هستند در این فضا عمل می‌کنند، نشان از آن دارد که یک جامعه از سلامت برخوردار است. جامعه ما به دلیل فرصت‌ها و ظرفیت‌های بسیار خوبی که دارد، شایسته این است که درواقع به سمتی حرکت کند که جامعهای امن و نه امنیتی باشد. از‌این‌رو به نظر من این یک چشم‌انداز خوب است و باید همه آحاد جامعه و همچنین ساختارها و بازیگران عرصه مدیریت کشور کمک کنند هرچه سریع‌تر شاخص‌های جامعه امن تقویت شود. امن بودن جامعه نشان از سلامت و نشاط و پیشرفت آن جامعه دارد و هر چقدر که فضای امنیتی در جامعهای حاکم باشد، نشان‌دهنده آسیب‌ها و بیماری‌ها و درواقع کاستی‌هایی است که جامعه از آن رنج می‌برد. ترس و بی‌اعتمادی و نگرانی نیز از جمله ویژگی‌های جامعه امنیتی و نه امن است. در جامعه امن استعدادها امکان رشد و ظهور می‌یابند در حالی‌که در جامعه امنیتی این امکان وجود نخواهد داشت. آیا شما هم اعتقاد دارید که در جامعه امن با مشکلات کمتری نسبت به جامعه امنیتی مواجه خواهیم بود؟ قطعاً همین طور است در جامعه امن افراد این فرصت را می‌یابند که استعدادها و توانایی‌های‌شان را تقویت کنند. همچنین در جامعه امن به خوبی امکان رشد و توسعه فراهم می‌شود. در جامعه امن در بسیاری از زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی شاهد کاهش مشکلات خواهیم بود و شایسته‌سالاری و توزیع عادلانه ثروت نقش اصلی را ایفا خواهند کرد. همچنین توزیع عادلانه قدرت نقش اصلی می‌یابد نه رانت‌ها و روابط پنهانی و زد‌و‌بندهای نامتعارفی که در جامعه صورت می‌گیرد. طبیعتاً این جامعه احساس نشاط و گشادگی می‌کند. در جامعه امنیتی شما به جای انبساط، انقباض و به جای گشادگی، سرخوردگی را شاهد خواهید بود و بدتر از آن در جوامع امنیتی، افسردگی جای نشاط در میان افراد را می‌گیرد. خوشبختانه در چهار سال اخیر شاهد این بودیم که تشکل‌های دانشجویی از فضای بهتری برای فعالیت برخوردار شدند و فضای دانشگاه‌ها بهتر شد. به نظر شما در جامعه امن و نه امنیتی فعالیت دانشگاه‌ها و تشکل‌های دانشجویی چطور خواهد بود؟ ین تجربه عینی و عملی است که هر چه فضای فعالیت‌های دانشجویی را که لازمه‌اش تقویت احساس امنیت برای دانشجوست، بیشتر به رسمیت بشناسیم، شاهد خواهیم بود که فعالیت‌های دانشجویان در فضای امن بهتر رشد می‌یابد نه در فضای امنیتی. هرچه این فضای امن و نه امنیتی تقویت شود، احساس امنیت بیشتری احساس می‌شود و تجربه نشان می‌دهد که جامعه امن و نه امنیتی به شدت با کاهش آسیب‌های روحی و اجتماعی مواجه خواهد بود. به این معنا که نسبت مستقیمی میان احساس امنیت و نشاط و حضور در عرصه‌های سیاسی و کاهش آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی با امن بودن جامعه برقرار است. در جامعه امن استعدادها مجال بروز می‌یابند و خرد جمعی به رسمیت شناخته می‌شود و به تبع مشارکت اجتماعی گسترش می‌یابد.
خبرنگار: آرزو قادری