نوآوران آنلاین-ام اس یا تصلب بافت چندگانه چیست؟
ام اس یا تصلب بافت چندگانه بیماری التهابی خود ایمنی است که به آکسون‌های غلاف میلین در مغز و نخاع (دستگاه عصبی مرکزی) حمله می‌کند، و به میلین و / یا آکسون‌ها (بافت عصبی) آسیب می‌زند یا آن‌ها را از بین می‌برد. نام ”ام اس – MS” از حروف اول دو کلمه‌ی multiple sclerosis برداشته شده است؛ sclerosis به معنی تصلب است؛ یعنی سخت شدن یا ضخیم شدن غیر طبیعی بافت، غالبا به دلیل التهاب.
این بیماری غالبا در طول سال‌ها و به آهستگی پیشرفت می‌کند (حدود ۲۵ سال) و تشخیص آن بیش‌تر در میان زنان ۲۰ الی ۴۰ ساله شایع است، ولی این بیماری ممکن است در هر سن و در هر جنسی ایجاد شود. افراد مبتلا غالبا از حملات متناوب علائم این بیماری رنج می‌برند؛ پس از این حملات، بیماران دوره‌هایی از فروکش علائم را تجربه می‌کنند.
پس از یک دوره‌ی فروکش بیماری، این حملات می‌توانند روزها یا ماه‌ها ادامه داشته باشند؛ با وجود این، وضعیت برخی بیماران ممکن است بدون تجربه‌ی دوره‌های فروکش علائم، به صورت مداوم وخیم‌تر شود.
این مقاله به معرفی علائم اولیه گوناگون بیماری ام اس و برخی درمان های آن‌ها می‌پردازد که ممکن است در افراد مبتلا به این بیماری بروز کنند.
بیماری ام اس از چه سنی آغاز می‌شود؟
به طور کلی، اولین علائم ام اس معمولا بین سنین ۲۰ تا ۴۰ شروع می‌شود. با وجود این، این احتمال وجود دارد که این بیماری از دوران کودکی یا بعد از سن ۴۰ سالگی آغاز شود، ولی بروز آن در این گروه‌های سنی کم‌تر شایع است.
مطلب مرتبط: ۵۹ مکمل و دارو طبیعی برای درمان خانگی ام‌اس
آیا بیماری ام اس باعث درد می‌شود؟
حدود دو سوم بیماران مبتلا به ام اس تجربه‌ی درد را به عنوان یکی از علائم بیماری‌شان گزارش می‌دهند. سردرد، درد کمر، درد در نواحی دست یا پا و اسپاسم ماهیچه‌ای از شایع‌ترین دردهایی هستند که این بیماران گزارش داده‌اند. از آن‌جا که این دردها از اعصاب ایجاد می‌شوند، داروهای ضد درد رایج نظیر آسپیرین تاثیر اندکی روی آن‌ها دارند یا حتی ممکن است هیچ تاثیری نداشته باشند. سایر داروهای درمانی برای دردهای ام اس در بخش داروهای درمانی این مقاله فهرست شده‌اند.
۵ نشانه و علائم اولیه‌ی بیماری ام اس
از آن‌جا که این بیماری التهابی خود ایمنی ممکن است برخی آکسون‌های غلاف میلین موجود در دستگاه عصبی مرکزی را در هر نقطه‌ای از بدن مورد حمله قرار دهد، موقعیت (و شدت) هر حمله می‌تواند متفاوت باشد. از این جهت، علائم یک حمله‌ی ام اس می‌تواند از یک بیمار تا بیمار دیگر کاملا متفاوت باشد و هم‌چنین می‌تواند تقریبا در هر نقطه‌ای از بدن بروز کند. اولین نشانه و علامت معمول این بیماری غالبا تغییر در ادراک حسی (خواب رفتگی یا پاراستزی) تقریبا در هر نقطه‌ای از بدن است. سایر علائم اولیه‌ی بیماری ام اس عبارت هستند از:
الف. خستگی مفرط
ب. ضعف
پ. احساس گزگز در اندام
ت. تاری دید
ث. درد (ماهیچه‌ای و عصبی)
از آن‌جا که این علائم بسیار گوناگون هستند، تشخیص بیماری در هنگام بروز اولین علائم دشوار است. در ادامه‌ی این مقاله به معرفی علائمی خواهیم پرداخت که در بخش‌های گوناگون بدن ایجاد می‌شوند و ممکن است ناشی از بیماری ام اس باشند. متاسفانه، بسیاری از این علائم (که شرح خواهیم داد) می‌توانند در فرایند پیشرفت سایر بیماری‌ها نیز اتفاق بیفتند، بنابراین در این میان، تشخیص نسبی بیماری ام اس با حذف سایر شرایط و وضعیت‌ها حائز اهمیت است.
فرایند تشخیص بیماری ام اس شامل ارزیابی سابقه‌ی پزشکی بیماری، انجام آزمایش خون، انجام آزمایشی جهت اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی در مغز یا سایر نواحی بدن بیمار، انجام ام‌آر‌آی و تحلیل مایع مغزی نخاعی است که همه‌ی این‌ها توسط متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها احتمالا به این جهت صورت می‌گیرند که ام اس را از سکته‌ی مغزی و تیروئید تفکیک کنند – این وضعیت‌ها باعث ایجاد ناراحتی‌ها یا سایر بیماری‌های ناتوان کننده‌ای می‌شوند که علائم شبیه علائم بیماری ام اس ایجاد می‌کنند.
مطلب مرتبط: ۱۳ نشانه های بیماری ام‌اس که نمی دانید
مشکلات بینایی
الف. ناراحتی چشم
ب. از دست دادن قوه‌ی بینایی (معمولا از یک چشم آغاز می‌شود)
پ. دو بینی
ت. حرکات چشم غیر قابل کنترل
ث. التهاب عصب بینایی
بی حسی، گزگز، و درد
الف. گزگز، سوزش، یا احساس حرکت یک خزنده روی دست‌ها و پاها
ب. اسپاسم ماهیچه‌ای دردناک
پ. درد در ناحیه‌ی صورت
ت. پرش یا حرکات ناگهانی ماهیچه‌ی صورت
ث. ضعف صورت
مشکلات جنسی
الف. کاهش ترشح مواد روان کننده‌ی واژن
ب. مشکلات نعوظ در مردان
مشکلات تعادل، تفکر، و هیجانی
الف. از دست دادن قدرت شنوایی
ب. ایجاد مشکلات در نگه داشتن تعادل
پ. سرگیجه
ت. دشواری در استدلال و حل مشکلات (مشابه‌ی علائم اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی)
ث. افسردگی
ج. از دست دادن حافظه
چ. ضعف قدرت تصمیم‌گیری و نتیجه‌گیری
ح. ناتوانی در تمرکز
خ. زوال عقل
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، افراد مبتلا به بیماری ام اس دارای علائم گوناگونی هستند، بنابراین علائم مذکور علائم عمومی به شمار می‌شوند؛ ممکن است شخص مبتلا به ام اس یک یا دو مورد از دسته‌بندی‌های اصلی بالا را در دوره‌ی اولیه‌ی پیشرفت بیماری به عنوان علائم اولیه از خود بروز دهد؛ سایر علائم ممکن است در مراحل بعدی بیماری ظاهر شوند یا به طور کلی ظاهر نشوند. با وجود این، بیماری ام اس نوعی بیماری است که به آهستگی پیشرفت می‌کند و هیچ درمان شناخته شده‌ای نیز برای آن وجود ندارد. هدف درمان‌های مربوط به ام اس کاهش و / یا کنترل علائم آن است.
مشکلات مثانه و روده
الف. دشواری در شروع به ادرار کردن (مشکلات ادراری)
ب. احساس نیاز شدید و / یا مکرر به ادرار
پ. بی اختیاری در ادرار
ت. یبوست
ث. نشت بی اختیار مدفوع به بیرون (بی اختیاری در مدفوع)
مشکلات ماهیچه‌ای، حرکتی، و اسپاستیسیتی*
* اسپاستیسیتی (spasticity)
الف. تجربه‌ی احساس‌های غیر طبیعی در هر ناحیه از ماهیچه‌ها
ب. دشواری در حرکت دادن بازوها یا پاها
پ. دشواری در راه رفتن
ت. مشکل در هماهنگی و مهارت‌های حرکتی ظریف (علائم روماتیسم مفصلی)
ث. ضعف در یک یا چند اندام بدن (مشابه‌ی علائم سکته‌ی مغزی)
مطلب مرتبط: ۱۴ اختلال چشم که نشانه بیماری خطرناک است
مشکلات بلع و حرف زدن
الف. لکنت زبان
ب. دشواری در تکلم
پ. دشواری در جویدن و بلع غذا (دیسفاژی)
دستورالعمل‌های درمانی برای علائم ام اس کدام‌اند؟
ام اس یا تصلب بافت چندگانه نوعی بیماری است که به آهستگی پیشرفت می‌کند و هیچ درمان شناخته شده‌ای برای آن وجود ندارد. هدف درمان‌های ام اس کاهش و / یا کنترل علائم آن است. درمان بیماری ام اس دارای دو حوزه‌ی اصلی است که برای کاهش و / یا کنترل علائم این بیماری به کار می‌روند. حوزه‌ی اول برای کنترل علائم، شامل درمان اختلال ایمنی ایجادکننده‌ی بیماری ام اس است؛ حوزه‌ی دوم برای کاهش و / یا درمان علائم ام اس و بازگشت آن‌ها طراحی می‌شود. فرد مراقبت‌کننده از بیمار معمولا دستورالعمل‌های درمانی و توصیه‌های پزشکی را از متخصص مغز و اعصاب دریافت می‌کند.
فهرستی از مناسب‌ترین داروها برای درمان علائم ام اس
با این‌که ساز و کار اصلی یا تحریکی بیماری ام اس و علائم عود کننده‌ی این بیماری هم‌چنان ناشناخته باقی مانده است، طبق شواهد علمی داروهای فراوانی وجود دارند که برای بیماران مبتلا به ام اس موثر هستند؛ این تاثیرات شامل کاهش تکرار و شدت حملات بالینی ام اس هستند. این داروها با کنترل و تعدیل واکنش‌های دستگاه ایمنی بر کارکرد این دستگاه تاثیر می‌گذارند؛ تاثیر این داروها در کاربرد آن‌ها برای درمان علائم ام اس ثابت شده‌اند. این داروها عبارت هستند از:
الف. اینترفرون (بتا ۱ آ و بتا ۱ بی؛ تزریق، محلول، کیت)
ب. گلاتیرامر استات (کوپاکسون)
پ. ناتالیزوماب (تایسبری)
ت. میتوکسانترون
ث. فینگولیمود (جیلنیا)
ج. تری‌فلونومید (اوباجیو)
چ. دی‌متیل فومارات (تکفیدرا)
ح. ربیدوز
خ. متیل پردنیزولون و سایر استروئیدهای IV
د. ایمونوگلوبین
این داروها غالبا دارای عوارض جانبی هستند و معمولا توسط پزشکی تجویز می‌شوند که در درمان بیماران مبتلا به ام اس تجربه داشته باشد. پلاسمافرزیس(روشی برای خارج کردن اتوآنتی‌بادی از خون) نیز از دیگر فنونی است که برای کاهش مشکلات خود ایمنی در برخی افراد مبتلا به بیماری ام اس استفاده می‌شود.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به تازگی دارویی به نام اکرلی زوماب (اکرووس) را برای درمان دارویی بیماران بزرگسال تایید کرده است؛ این دارو برای درمان بیمارانی است که از اشکال عود کننده‌ی ام اس، و ام اس نوع پیشرونده‌ی اولیه (PPMS) رنج می‌برند. این اولین دارویی است که سازمان غذا و داروی آمریکا برای ام اس پیشرونده‌ی اولیه تایید کرده است و به شکل تزریق داخل وریدی استفاده می‌شود.
فهرست داروهایی برای کنترل علائم درد، خستگی مفرط، و مشکلات جنسی
درمان علائم موجود در بیماران مبتلا به ام اس، به طور کامل به مشکلاتی بستگی دارد که بیماری ام اس برای فرد ایجاد می‌کند. به طور کلی، درمان‌های علائم ام اس غالبا از دستورالعمل یکسانی پیروی می‌کنند که بیش‌تر پزشکان برای درمان سایر بیمارانی استفاده می‌کنند که به ام اس مبتلا نیستند ولی به دلیل ابتلا به بیماری‌های دیگر دچار علائم مشابه‌ای هستند. با وجود این، در ادامه برخی از این علائم و روش‌های درمانی را برای‌تان فهرست کرده‌ایم که از آن‌ها برای کاهش این علائم در بیماران مبتلا به ام اس استفاده می‌شود:
درمان درد در بیماران مبتلا به ام اس
الف. ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای
ب. داروهای ضد انعقاد
پ. داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
ت. استامینوفن (پاراستامول)
ث. به ندرت از داروهای مخدر نیز استفاده می‌شود.
کنترل اختلالات جنسی ناشی از بیماری ام اس
الف. سیلدنافیل (ویاگرا)
ب. تادافیل (سیالیس)
پ. واردنافیل (استاکسین، لویترا)
ت. احتمالا پروتز آلت تناسلی (مردان)
ث. احتمالا کرم‌های واژن (زنان)
کنترل خستگی مفرط در بیماران مبتلا به ام اس
الف. آمانتادین
ب. فلوکستین (پروزاک، سارافم، پروزاک هفته‌ای)
پ. مدافینیل (پروویجیل)
ت. آرمودافینیل (نوویجیل)
فهرست داروهای کنترل کننده‌ی علائم اسپاستیسیتی، بینایی، ادراری، دفعی، و هیجانی
درمان اسپاسم ماهیچه و دیگر مشکلات بیماران مبتلا به ام اس
برای مثال، داروهای ضد اسپاسم:
الف. باکلوفن (لیورسال)
ب. بنزودیازپین
پ. دانترولین (دانتریوم)
ت. گاباپنتین
ث. تیزانیدین (زانافلکس)
ج. فامپریدین (آمپیرا)
چ. سم بوتولینوم داخل ماهیچه‌ای و / یا بلاک‌های عصبی فنول
درمان مشکلات بینایی بیماران مبتلا به ام اس
الف. پردنیزون
ب. متیل پردنیزولون IV
درمان مشکلات مثانه و روده‌ی بیماران مبتلا به ام اس
کنترل مشکلات مثانه‌ی این بیماران شامل موارد زیر است:
الف. دفع ادرار بر اساس برنامه‌ی زمانی معین
ب. محدود کردن مصرف مایعات هنگام شب
پ. کاهش یا توقف مصرف مواد خوراکی ادرارآور
ت. تزریق بوتاکس در مثانه
ث. سوند گذاری متناوب و آلفا بلاکرها
کنترل مشکلات روده‌ای این بیماران شامل موارد زیر است:
الف. افزایش مصرف مایعات در طول روز
ب. افزایش مصرف فیبر غذایی
پ. نرم کننده‌های مدفوع
ت. ملین‌ها و حجیم کننده‌های مدفوع از قبیل متاموسیل و داروهای مشابه‌ی آن
کنترل افسردگی در بیماران مبتلا به ام اس
داروهای ضد افسردگی از قبیل بازدارنده‌های باز جذب سروتونین (SSRIs) یا ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای
سایر مشکلات ممکن است نیازمند درمان‌های دارویی کم‌تری باشند و بیش‌تر به درک وضعیت بیماری بستگی داشته باشند. برای مثال، مشکل عدم تحمل گرما را می‌توان از طریق خودداری از انجام فعالیت‌هایی نظیر رفتن به سونا یا ماندن در خارج از خانه در هوای بسیار گرم حل کرد؛ این کارها باعث افزایش دمای بدن فرد بیمار می‌شوند و بهتر است از انجام آن‌ها خودداری شود.
درمان‌های توان‌بخشی
درمان‌های توان‌بخشی ممکن است به کاهش علائم تکلمی، مشکلات مربوط به بلع غذا، و راه رفتن و مهارت‌های حرکتی کمک کنند. در طول این درمان‌ها، بیمار می‌تواند از دستگاه‌هایی استفاده کند که وی را در انجام وظایف روزمره‌ی زندگی‌اش کمک می‌کنند.
برای درمان بیماری ام اس باید نزد کدام متخصص برویم؟
همواره توصیه می‌شود درباره‌ی مشکلات سلامتی‌تان فقط با پزشک متخصص مشورت کنید؛ برای مثال، افراد مبتلا به مشکلات شناختی بهتر است از متخصصعصب روانشناسی و / یا یک روانپزشک کمک بگیرند، در حالی‌که از اگر علائمی مربوط به روده یا مثانه رنج می‌برند، بهتر است با یک متخصص گوارش یا متخصص مجاری ادراری مشورت کنند. افراد مبتلا به ام اس پیشرفته همراه با تحمل مشکلات عدیده، علاوه بر مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب، شاید به یک متخصص مددکاری اجتماعی نیز نیاز داشته باشند تا کارهای مراقبتی روزانه‌ی شدیدی را که بیمار مبتلا به ام اس به آن احتیاج دارد، مدیریت نماید. برخی بیماران مبتلا به علائم پیشرفته و ناتوان‌کننده‌ی ام اس نیز که شرایط جسمی مساعدی ندارند، به حضور یک پرستار دائمی در خانه نیاز دارند.