نوآوران آنلاین- همه ساله آذر ماه برنامه مالی سال آینده در قالب بودجه به مجلس تقدیم می‌شود. تجربه نشان داده است که دولت ها در ایران همواره حساب خاصی روی درآمدهای نفتی باز کرده اند و برهمان اساس اقدام به تدوین و تصویب بودجه کرده اند. این در حالی است که در شرایط کنونی این احتمال وجود دارد بسیاری از مشتریان نفت ایران تحت تأثیر فشارهای ایالات متحده امریکا از خرید نفت ایران امتناع ورزند که در چنین حالتی عقل سلیم حکم می کند وابستگی به ارزآوری حاصل از نفت در بودجه کاهش یابد تا طی سال با مشکلات ناشی از نبود این درآمدها با مشکل مواجه نشویم.
در همین خصوص به گفت و گو با محمود خاقانی، مدیرکل امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت در دولت‌های هشتم و نهم و همچنین تحلیلگر برجسته حوزه انرژی پرداختیم که مشروح آن تقدیم مخاطبان گرامی می شود.
* در کشور ما بخش بزرگی از درآمدها از طریق فروش نفت حاصل می شود. درحقیقت باید گفت اقتصاد ما تک محصولی است. با توجه به این که اکنون در شرایطی به سر می بریم که امکان کاهش فروش نفت به دلیل فشارهای امریکا وجود دارد، تا چه اندازه ضرورت گسترش صادرات غیرنفتی احساس می شود؟
از سال 1384 در اقتصاد کشور از برنامه های سوم و چهارم توسعه عدول کردیم. در همان بازه زمانی نیز برنامه دورنمای بیست ساله تا 1404 را مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی مرتباً متذکر می شد که این برنامه ها را دولت نهم و دهم نادیده گرفته است. در حالی که در برنامه های سوم و چهارم عنوان شد که اقتصاد از دلار جدا شود؛ به این معنا که درآمدهای نفتی جدا شود و قیمت حامل های انرژی به تدریج افزایش یابد و یارانه سوخت بیشتر شود و در بخش های دیگر اقتصاد همچون کشاورزی، بهداشت، آموزش و ... تخصیص داده شوند. متأسفانه مجلس هفتم قیمت بنزین را در 80 تومان تثبیت کرد و بعد مجلس هشتم با تصویب قانون هدفمندی یارانه ها به اقتصاد کشور شوک بزرگی ایجاد کردند. متأسفانه پرداخت یارانه مضاعف یعنی هم نقدی و هم بنزینی نیز بر مشکلات افزود. اکنون اقتصاد ما بیش از هر زمان وابسته به درآمدهای نفتی است و اقتصادی سرشار از رانت و اختلاس، دولت نهم و دهم به دولت یازدهم تحویل داده شد و افرادی که ثروت های بادآورده در دولت نهم و دهم به دست آوردند از طریق خصوصی سازی هایی با قیمت پایین حالتی یافتند که ثروت را در جامعه به ویژه در کمتر از یکسال اخیر در دست یک درصد جمعیت کشور جمع کردند و اکنون هر کاری دوست دارند می کنند. در حال حاضر رئیس کل بانک مرکزی نظریه گسترش صادرات غیرنفتی و ارزآوری می دهد و این تصور ایجاد می‌شود که آیا برنامه منسجم میان مدت و بلندمدت است و یا اینکه تأمین کننده منافع کوتاه‌مدت اصحاب ثروت می باشد و هیچ اقناعی برای افکار عمومی در این خصوص صورت نگرفته است. اعدام افرادی همچون سلطان سکه و امثال آن قانع‌کننده افکارعمومی نیست. دولت هیچ راهی ندارد جز این که با مردم شفاف صحبت و اعلام کند که چه کسانی با پولشویی مخالفند و مانع شفاف سازی در اقتصاد کشور می شوند و چه کسانی تحریم ها را بهانه ای برای مکدر نشان دادن اقتصاد کشور می کنند برای کسب منافع شان. اگر مردم متقاعد شوند که دولت با آن ها صادق است و دادگاه های فاسدان و اختلاسگران علنی و با ذکر جزئیات باشد دولت می تواند کسب اعتماد کند. استفاده از امکانات دولتی نیز جزء درآمدهای پرسنل دولتی محسوب می شود و باید مالیات بر درآمد کسب شود. مهم ترین کاری که دولت باید انجام دهد به ویژه در شرایط کنونی که روزی 70 میلیون دلار یارانه برای سوخت حامل های انرژی صرف می شود، موافقت کند که قیمت حامل ها را به سطحی برساند که روزی 30 الی 40 میلیون لیتر قاچاق نشود و بعد مالیات ها و تعرفه های گمرکی را کاهش دهد و درنهایت مردم اعتمادشان به دولت بیشتر و واردات نیز با قیمت کمتری وارد کشور و به این ترتیب تورم نیز کنترل می شود؛ چراکه در کشور ما تورم وابسته به واردات است. آنچه را که ما صادر می‌کنیم مواد خام است و صادرات غیرنفتی مفهومی ندارد. خشکسالی اجازه نمی دهد در شرایط کنونی محصولات کشاورزی را به خارج صادر کنیم؛ از این رو باید گفت کشوری هستیم که اقتصادمان وابسته به درآمدهای نفتی است و تنها یک راه برای برون‌رفت موفقیت‌آمیز از بحران وجود دارد و این است که رانتجویان به دلیل برخورداری از قدرت و نفوذ دست‌شان کوتاه شود.
* آذر ماه هر سال شاهد تقدیم بودجه از سوی دولت به مجلس هستیم. شما فکر می کنید تا چه اندازه ضروری است در لایحه بودجه سال آینده دولت بدون در نظر گرفتن درآمدهای حاصل از فروش نفت، هزینه ها و درآمدها را لحاظ کند؟
در آذر ماه 96 دکتر روحانی در زمان تقدیم لایحه بودجه 97 به مجلس سخنرانی داشتند و مطرح کردند که 25 درصد نقدینگی کشور در دست عده خاصی است که این عده ثروت شان از دی ماه 96 تاکنون چندین برابر شده است. در شرایط کنونی به اعتقاد من آن ها توان و قدرت تصمیم سازی و تصمیم گیری شان ر اقتصاد کشور از سه قوه ای که در قانون اساسی از آن ها به عنوان نظام نام برده شده بیشتر است. یا پشت پرده با آن ها دولت کنار می‌آید و یا اینکه مجری سیاست های موردنظر آن هاست که دست به عملیات ویرانگر اقتصادی دیگری نزنند. باید دولت صادقانه مسائل را با مردم در میان بگذارد؛ چراکه دشمن روی عدم اعتماد مردم حساب باز کرده و ضعف اعتماد مردم به نظام تنها راه نفوذ دشمن است.
* شما تصور می کنید که بودجه سال 98 را دولت چطور تدوین کند آیا از بخشی از درآمدهای نفتی صرف نظر خواهد کرد یا این که همچون سال های گذشته بودجه سال آینده نیز متکی به درآمدهای نفتی باشد؟
دکتر روحانی حرف های خوبی می‌زند از جمله این که قصد دارد اقتصاد را از درآمدهای نفتی جدا کند، اما سال گذشته که بودجه به مجلس رفت کلی دچار تغییر شد و همه بودجه بگیرانی که تولید خاصی نداشتند بودجه را در مجلس از طریق حامیان شان تحت تاثیر قرار دادند و نهایتاً برنامه مالی یک سال دولت در مجلس به سمتی حرکت کرد که متکی به درآمدهای نفتی شد. اکنون فرصت طلایی است برای روحانی که اتکا به درآمدهای نفتی را کاهش دهد. در کنار این امر ضروری است که دولت اقدام به کاهش هزینه های جاری کند و معمولاً نیز در بودجه وقتی که هزینه ها پیش بینی می شود معمولاً محقق خواهد شد، اما درآمدها خیر. از این رو در شرایط کنونی دولت چاره ای ندارد و در جنگ اقتصادی به سر می بریم که هزینه ها را کاهش دهد. این در حالی است که در ایران هر روز بحث افزایش حقوق می شود و به دنبال آن نیز تورم افزایش می یابد این در حالی است که باید هزینه های زندگی کاهش یابد و تورم کنترل شود و نیازی به بالا رفتن حقوق و دستمزد وجود ندارد.