آرزو قادری/روزنامه نگار
پس از اتفاقات سال 1401 در کشور شاهد فیلترینگ گسترده‌ای بودیم که تا امروز نیز تداوم یافته است؛ پدیده ای تلخ که به جرأت می توان اذعان داشت هیچ پیامدی جز کمرنگ شدن اعتماد عمومی به دنبال نداشته است.
بر کسی پوشیده نیست در شرایطی که بسیاری از مشاغل به سمت اینترنتی شدن پیش می‌روند و بسیاری از داد و ستدهای اقتصادی در بستر شبکه های اجتماعی صورت می گیرند، بروز فیلترینگ می‌تواند مانع اصلی بر سر رشد کسب‌وکارها به شمار آید.
برای نمونه می‌توان به کسب‌وکارهای دیجیتالی و آنلاین شاپ‌هایی اشاره کرد که در دوران کرونا موفق شدند از طریق فروش آنلاین، رونق خوبی به دست آوردند، اما متأسفانه اکنون در سایه فیلترینگ گسترده شاهد ورشکستگی آن‌ها هستیم. بسیاری از مشاغل در نتیجه فیلترینگ ورشکسته و نابود شدند و پرسنل‌شان از کار بیکار گشتند.
در نگاه نخست شاید برخی چنین تصور کنند که فیلترینگ امری اجتماعی بوده و در راستای اعمال محدودیت و کنترل شهروندان صورت می گیرد، اما فراتر از آن فیلترینگ امری است که تا حد زیادی به اقتصاد کسب‌وکارها آسیب های جبران ناپذیری وارد ساخته است.
به بیان دیگر می‌توان گفت فیلترینگ، ابعاد گسترده ای از وجوه مختلف زندگی افراد اعم از اجتماعی و اقتصادی را دربرگرفته است و بر تمام بخش‌های زندگی تأثیرگذار است.
پرواضح است که درحال‌حاضر فیلترینگ پلتفرم‌های مجازی، آسیب‌های قابل‌توجهی بر پیکر کسب‌وکارهای اینترنتی وارد آورده است و آن‌ها را تا مرز احتضار پیش برده است.
درحالی‌که اگر فیلترینگ صورت نمی گرفت و کسب‌وکارها از امکان رشد و فعالیت در بستر شبکه‌های اجتماعی برخوردار بودند، درحال‌حاضر با رونق قابل‌توجهی از کسب‌وکارهای آنلاین مواجه بودیم؛ همان‌طورکه در غالب اقتصادهای توسعه‌یافته دنیا این اتفاق افتاده است، اما در ایران متأسفانه همواره موانعی در مسیر رشد کسب‌وکارها وجود داشته و اکنون نیز فیلترینگ موجب شده تا بسیاری از صاحبان کسب و کار از وضعیت ایجاد شده ابراز نارضایتی کنند.
در همین خصوص به گفت و گو با امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس برجسته کشورمان و عضو هیأت علمی دانشگاه پرداختیم.
در حال حاضر با فیلرینگ شبکه های اجتماعی مجازی مواجه هستیم؛ اتفاقی تلخ که زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده است. به نظر شما این اتفاق چه پیامدهای اقتصادی به دنبال خواهد داشت؟
در کشورمان، همواره از سوی صاحبان بنگاه های اقتصادی و کسب و کارها انتقاداتی نسبت به محدودیت ها و فشارهایی که توسط مسئولان به آن ها وارد می شود، مطرح بوده است. در شرایط فعلی نیز فیلترینگ موجب شده تا وضع بسیار دشوارتر از قبل گردد. انتظار می‌رود در چنین شرایطی که وضعیت اقتصادی آن‌چنان پیچیده و دشوار است که بسیاری از کسب‌وکارها به نابودی رسیده اند و نیروی انسانی‌شان را از دست داده اند و بر شمار بیکاران افزوده شده است، حداقل مسئولان اقدامی در راستای جلوگیری از تعمیق مشکلات اقتصادی انجام دهند. متأسفانه در کشور ما کسب‌وکارهای مجازی نه‌تنها محلی از اعراب ندارند بلکه با بروز پدیده فیلترینگ نیز اتفاقات تلخی برای شان رخ داده است و تا حد قابل‌توجهی از میزان درآمدهای شان کاسته شده‌است؛ این در حالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا این نوع کسب‌وکارها درحال‌حاضر حرف اول را می‌زنند و از شرایط مناسبی برای فعالیت برخوردارند.
افزون بر مسائل اقتصادی، فیلترینگ چه تاثیراتی بر مردم جامعه داشته است؟
علاوه‌بر این‌که بسیاری از کسب‌وکارها در سایه پدیده فیلترینگ نابود شده اند، بسیاری از مردم نیز نسبت‌به این امر اعتراض دارند و چنین عنوان می‌کنند که اگر راه برای آزادی بیان مسدود نیست، پس چرا باید با پدیده فیلترینگ مواجه باشیم. طبیعتاً بروز پدیده فیلترینگ می‌تواند مردم را در تنش با حاکمیت قرار دهد و عامل التهاب آفرینی در جامعه شود. البته امروزه به‌وضوح مشخص شده که فیلترینگ پدیده عبثی بوده چراکه میزان استفاده از فیلترشکن ها افزایش یافته و بسیاری از افراد به فیلترشکن ها دست یافته‌اند و از طریق آن می‌توانند در فضای مجازی به تبادل اطلاعات بپردازند. ازاین‌رو می‌توان گفت فیلترینگ امری بیهوده بوده و هیچ ثمره ای جز بروز نارضایتی‌های اجتماعی در میان آحاد جامعه نسبت به حاکمیت به‌دنبال نداشته است.
تصور می فرمایید فیلترینگ، راهکار مناسبی برای اعمال کنترل بر مردم جامعه است؟
خیر. فیلترینگ نه تنها در زمینه کنترل شهروندان موفق نبوده، بلکه موجب افزایش نارضایتی هایی در بدنه اجتماع نیز شده است. موکدا بر این نکته تاکید دارم که فیلترینگ راه چاره نیست و نمی‌توان به‌این‌ترتیب مردم را کنترل کرد و فقط بر شدت تنش ها در جامعه افزوده است. باید تمام زمینه‌هایی که منجر به بروز تنش و تشویش در جامعه می‌شوند را از میان برداشت تا شاهد رشد و شکوفایی در همه عرصه ها در کشورمان باشیم. با توجه به این‌که رفع فیلترینگ، وعده آقای پزشکیان هنگام رقابت‌های انتخاباتی بود، انتظار می‌رود رئیس جمهور در راستای جامه عمل پوشاندن به این وعده روی زمین مانده خود تلاش کند. مردم چشم‌انتظار رفع فیلترینگ هستند. باید اذعان داشته باشیم کنترل دسترسی شهروندان به محتوای تولید شده در فضای مجازی امری شکست‌خورده است؛ چراکه فیلترشکن ها امکان حضور و فعالیت در فضای مجازی را برای همه افراد فراهم آورده‌اند. ازاین‌رو باید گفت فیلترینگ راهکار خوبی برای کنترل افراد نیست و فقط منجر شده تا میزان التهابات جامعه افزایش یابد و بی‌اعتمادی‌های جامعه نسبت به حاکمیت بیشتر شود و فضای ملتهب و تنش زایی ایجاد گردد. امیدواریم دکتر پزشکیان به وعده‌های خود در زمینه فیلترینگ عمل کند و شاهد رفع فیلترینگ در کشورمان باشیم تا در سایه آن مشاغل و کسب‌وکارها بتوانند به‌خوبی به فعالیت بپردازند و اعتماد از دست رفته تا حدی ترمیم شود.