مهرشاد فرامرزی
خبرنگار
علیرضا زندیان، عضو کمیسیون های اقتصادی، اصل 90 و تلفیق بودجه که پیش تر نیز در ۲ آبان جاری و درحالی که موضوع انتخاب مستقیم شهردار عملا از دستورکار خارج شده بود، طی تذکری در صحن علنی خواستار بررسی و اصلاح قانون شوراها درخصوص انتخاب مستقیم شهردار شده بود.
با توجه به اهمیت این موضوع و اثرگذاری آن بر توسعه شهرها همچنین اثراتی که در تکمیل وضعیت حکمرانی شهری خواهد داشت و با توجه به حساسسیت و پیگیری شهروندان و اعضای شوراهای شهر، گفتگویی با آقای زندیان صورت گرفت که ضمن تشریح موضوع به بیان مزایا و چالش های این طرح و چگونگی سیر قانونی و عملیاتی آن پرداخته شد که از نظر مخاطبان گرامی می گذرد.
با توجه به اینکه حضرتعالی دارای سابقه فعالیت به عنوان کارمند رسمی شهرداری تهران و همچنین فعالیت در حوزه شهرسازی اعم از نظری و دانشگاهی و عملیاتی آن را دارا هستید، ضمن تشریح روند و جزئیات پیشنهاد ارائه شده، با توجه به سابقه پیشینی رد طرح توسط کمیسیون تا چه اندازه امید به تصویب نهایی موضوع می توان داشت؟
این پیشنهاد اخیراً توسط بنده تهیه و به امضای حدود 200 نفر از نمایندگان رسید. این پیشنهاد تقدیم هیأت رئیسه شد و رئیس محترم مجلس دستور ثبت و طرح همزمان آن با بررسی و اصلاح قانون انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا را داد. آنچه پیش تر رد شده بود، طرح مربوط به مجلس یازدهم بود که در واقع انتخاب مستقیم توسط مردم هم نبود بلکه با مکانیسمی که پیشنهاد شده بود، شهردار نیز همزمان به عنوان شهردار پیشنهادی کاندیداها انتخاب می شد و اگرچه از وضعیت فعلی یک گام به پیش بود اما عملا بازهم متضمن انتخاب مستقیم توسط مردم نبود، لذا کمیسیون آن را رد کرد و چون به لحاظ محدودیت های قانونی و آیین نامه ای، ارائه طرح جدید فعلاَ مقدور نبود، لذا برداشت می شد که موضوع منتفی شده؛ اما در این پیشنهاد خواستار اصلاح بند مربوط به انتخاب شهردار در قانون فعلی شوراها که هم اکنون برای ادامه بررسی ها و اصلاح به کمیسیون بازگشته، شدیم. لذا با عنایت به اینکه این اصلاحیه به انتخابات پیش رو قرار است برسد، درصورت موافقت با پیشنهاد و اصلاح بند مربوط به انتخاب شهردار در قانون مذکور، این موضوع نیز پس از تصویب و طی مراحل قانونی، طبیعتاَ همزمان با سایر اصلاحات در انتخابات آتی امکان عملیاتی شدن دارد.
پیشینه موضوع کجاست؟ چه فلسفه ای پشت این طرح و پشنهادها بود؟ در واقع انتخاب مستقیم شهردار توسط مردم، چه مزایایی برای مردم و شهر خواهد داشت؟
این موضوع سالهاست که مطرح است و هم جامعه، هم قانونگذار و هم دولت به نتیجه مشخصی درخصوص لزوم بازنگری در شیوه فعلی رسیده اند؛ موضوع انتخاب شهرداران از زمان اواخر دولت اصلاحات در مذاکرات و راهروهای مجلس در حال تردد است و تاکنون به نتیجه نرسیده است. اما در مجلس یازدهم، با نوع شیوه ای متفاوت به موضوع پرداخته شد؛ طرحی در کمیسیون امور داخلی و شوراهای دوره یازدهم مجلس مطرح و مصوب شده بود اما به صحن نرسید و پس از شروع به کار مجلس دوازدهم، مجدداَ در کمیسیون امور داخلی و شوراها مطرح شد اما در همان کمیسیون با مخالفت مواجه شد و پرونده آن طرح مختومه شد.
اما کمیسیون امور داخلی و شوراها با پیشنهاد فعلی که نسبت به طرح موصوف، واقع گرایانه تر، عملیاتی تر و انطباق بیشتری بر مطالبات مردمی و نمایندگان و سایر ذینفعان دارد، موافق است، کلیت مجلس هم موافق است، کما اینکه قریب به 200 امضاء بیانگر این موافقت است.
اما از حیث ضرورت امر و مزایا باید گفت با توجه به تغییرات اجتماعی شهرها و اهمیت جایگاه شهرداری مخصوصا شهرهای کوچک و متوسط دیگر روش انتخاب فعلی که شهردار به صورت غیرمستقیم توسط شورا انتخاب می شود کارآیی ندارد روش های مرسوم در دنیا که انتخاب شهردار مستقیم با مردم است کارآیی بیشتری دارد.
در روش غیرمستقیم فعلی، ذهنیت و شائبه همسوبودن شهردار و شوراها به وجود آمده و مطالبات و خواسته های مردم با چالش مواجه می شود. در شهرها بعضاً می شنویم که مردم می گویند: شهردار، شهردار شهر نیست؛ شهردار شورای شهر است!
در ترکیه، روسیه و اغلب شهرهای اروپایی شهرداران با رٱی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند. مزیت دیگر انتخاب مستقیم، مسئولیت بیشتر شهردار است، او علاوه بر شورا، به صورت مستقیم خود را نسبت به مردم که به او رٱی داده‌اند مسئول می‌داند و اینگونه مسیولیت اجتماعی مدیریت شهری نیز افزایش می‌یابد. همچنین، دیگر کمتر شهردار دچار اختلاف سلیقه با اعضا می شود و درگیر منازعات سیاسی نمی‌شود. شهرداری یک سازمان مهم اجتماعی و فنی است که به نوعی عهده‌دار بخشی از حکمرانی محلی و شهری است لذا هم باید افراد قوی و در تراز، نامزد و انتخاب شوند که قوام و استحکام سمت شهرداری را موجب می‌شود و هم، همزمان دارای ثبات مدیریتی باشد
اگر در حال حاضر شهردار تخلفی مرتکب شود و یا سوءعملکردی داشته باشد، چون منتخب شوراست، اقتدار و نظارت شورا را بیشتر می‌پذیرد، وقتی شهردار، منتخب مستقیم مردم باشد آیا این مستظهر بودن به رای مردم، او را از دایره اقتدار و نظارت شورا خارج نمی‌کند؟
البته شورا همچنان نظارت و اختیار عزل شهردار خاطی را خواهد داشت ولی در صورت تصویب طرح، علاوه بر شورا مردم نیز از این قدرت برخوردار خواهند بود. ضمن اینکه به هرحال باید بپذیریم که کلیت مردم همیشه انتخاب بهتر و قوی‌تری از جمعی کوچک خواهند داشت. شهردای که همه مردم انتخاب کنند دیگر متهم به شهردار سیاسی یا جناحی نمی شود که جمعی چندنفره او را منصوب نموده باشند. ضمن اینکه شهردار منتخب شورا چه بسا به دلیل اینکه گزینه و نزدیک به آنهاست، کمتر مورد سوال و استیضاح قرار خواهد گرفت.
با توجه به اینکه یکی از دلایل تصویب چنین قانونی، افزایش عمر مدیریتی شهردار و جلوگیری از جابجایی های کوتاه مدت توسط شوراست، این موضوع چگونه دیده خواهد شد تا شهرداری که توسط مردم انتخاب شده و شاید خیلی با شورا همسو یا سازگار نباشد، توسط شورا با سوال های مکرر و استیضاح جابجا نشود؟
شرایط تخصصی و سختی برای شهردارمی‌گذاریم تا مدیران قوی بتوانند انتخاب شوند، یک مدیر قوی عملکرد خوبی دارد و شورا نمی‌تواند بدون مستمسک قوی او را عزل کند. به این ترتیب شرایط کاندیداهای شهرداری را تخصصی‌تر می‌کنیم و شهرداران قوی انتخاب می‌شوند که عملا دلیل و بهانه‌ای کمتری دست شورا می‌دهند تا آنها را استیضاح کنند، همچون ریاست‌جمهوری که با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شود و مجلس بر دولت نظارت جدی دارد ولی بسیار به ندرت پیش می‌آید که رئیس‌جمهور را استیضاح کند.
از طرفی شورا نیز منتخب و تحت نظارت مردم است و طبیعتاَ تحت تأثیر خواسته های جامعه است و نمی تواند به راحتی شهرداری که مردم بعد از رأی نیز هنوز او را می خواهند عزل کند، اما در وضعیت فعلی عکس این موضع نیز هست که مردم لزوما با شهرداری که شورا انتخاب می کند شاید موافق نباشند و اگر از عملکرد او راضی نباشند، شورا به راحتی شاید تن به برکناری او ندهد و این خود چالشی است. این خیلی منطقی تر است که شورا خود را با انتخاب هزاران و میلیون ها نفر هماهنگ کند تا میلیون ها نفر بخواهند خود را با انتخاب چندنفر هماهنگ کنند.در حال حاضر عمر مدیریت شهردارها ۲ سال است، شهردار به‌خصوص در شهرهای کوچک، ثبات مدیریتی ندارد و بعضاً ماه ها با سرپرست اداره می‌شود.
فکر می کنید اگر قانون انتخاب شهردار اصلاح شود به انتخابات شورای هفتم برسد؟
کمیسیون و مجلس موافق است، خوشبختانه دولت و وزارت کشور هم با این موضوع موافقند و آن را در رستای بهبود مدیریت شهری و ثبات مدیریت ها، نظارت بیشتر شورای شهر و پشتوانه مردمی بیشتر مدیریت شهری می دانند و امیداست نمایندگان محترم مجلس هم این فرصت پیش آمده را برای اصلاح قانون و اجرایی شدن انتخاب مستقیم شهرداران توسط مردم غنیمت شمرند. طبیعتاً چون پیشنهاد بنده همراه با بررسی و اصلاح قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی و انتخاب شهرداران مصوب 1375 بررسی خواهد شد، لذا درصورت تصویب و طی فرآیند قانونی، به خصوص با موافقت دولت و آمادگی وزارت کشور در همین دوره پیش روی انتخابات شورای هفتم، قابلیت اجرا و عملیاتی شدن دارد.