نوآوران آنلاین-
از نظر آنها همین که فرزندشان به سمت سیگار و مواد مخدر نمی‌رود، دیگر جای نگرانی وجود ندارد، آنان غافل از این هستند که آسیب‌های استعمال قلیان، بسیار ناگوارتر از کشیدن سیگار است. به گفته محققان، استعمال یک نوبت قلیان با استعمال 100 تا 200 نخ سیگار برابری می‌کند و احتمال ابتلای فرد قلیانی به سرطان‌هایی مثل ریه، دهان و اختلالات تنفسی و قلبی، بسیار بیشتر از سایر افراد است.
البته سودی که پشت تجارت قلیان خوابیده، باعث شده روزبه‌روز بر آمار قلیانی‌های جامعه اضافه شود. وجود قلیان‌سراهای بدون مجوزی که در سطح شهرها جولان می‌دهند نیز مزید بر علت شده است که استقبال از قلیان‌ها شدت بگیرد.
در حالی که براساس قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات که در سال 85 تصویب شده، عرضه قلیان در اماکن عمومی ممنوع است، ولی این قانون در مرحله اجرا، یخ زده است. عرضه آزادانه قلیان در اماکن عمومی، رستوران‌ها، پارک‌ها و هر جایی که فکرش را هم نمی‌کنید، دلیل واضحی است که نشان می‌دهد کسی چندان اجرای این قانون را جدی نگرفته است.
با وجود هشدارهای اخیر وزارت بهداشت مبنی بر افزایش استعمال قلیان و سیگار میان دختران، تقریبا دیگر هیچ گروه اجتماعی وجود ندارد که از آسیب‌های قلیان مصون مانده باشد.
آمارهای قابل تامل از هجوم قلیان
مصرف سالانه تنباکو در کشور را 35 هزار تن تخمین می‌زنند. این میزان بالا از مصرف تنباکو، ایران را در زمره کشورهایی در جهان قرار می‌دهد که مصرف تنباکوی آنها بسیار بالاست.
ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت نیز با ارائه آمارهایی قابل تامل درباره میزان مصرف قلیان در جامعه یادآوری کرده است: 13 تا 14 میلیون مصرف‌کننده سیگار و قلیان در کشور داریم. مصرف مواد دخانی در زنان رو به افزایش است، به نحوی که مصرف مواد دخانی در کشور در پنج سال گذشته 9/4 درصد بوده که با افزایش جزئی به 13/4درصد رسیده است.
به گفته حریرچی، در سال 90 مصرف روزانه سیگار، 9/10 درصد بوده که به 1/10 درصد کاهش یافته؛ یعنی 500 هزار نفر کمتر سیگار می‌کشند، اما مصرف قلیان در کشور رو به افزایش است.
یعنی با احتساب آمارهای این مقام مسئول، هرچقدر در کنترل مصرف سیگار موفقیت اندکی داشته ایم، به همان نسبت در کنترل استعمال قلیان شکست خورده‌ایم.
دامنه این شکست، دختران دانش‌آموز را هم تحت تاثیر قرار داده است. به گفته دکتر محمدرضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران، 18 درصد دختران ایرانی به مصرف قلیان روی آورده‌اند.
بر اساس یافته‌های دفتر سلامت محیط و کار وزارت بهداشت نیز مصرف قلیان میان زنان ایرانی، بیشتر از مردان ایرانی شده است. این آمارهای هشداردهنده بخوبی از این واقعیت خبر می‌دهد که قلیان به دشمن درجه یک خانواده‌های ایرانی بدل شده است؛ تا جایی که دیگر قلیان در سبد مصرفی خیلی از خانواده‌های ایرانی قرار دارد.
سود سرشار عرضه قلیان
«حدود 85 درصد مردم، علاقه‌ای به مصرف قلیان ندارند و دخانیات مصرف نمی‌کنند؛ بنابراین برای حفظ حقوق اکثریت جامعه نباید اجازه دهیم حقوق آنها پایمال شود.» علی عطا طاهری، مدیر اجرایی جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ضمن بیان این مطلب تاکید دارد: نباید اقلیتی که به مصرف قلیان روی آورده‌اند، آرامش را از اکثریت سلب کنند. قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات باید هر طور که شده اجرا شود تا از افزایش قارچ‌گونه قلیان‌سراها جلوگیری شود.
به گفته او، اگرچه این نهاد در حال آموزش و فرهنگسازی با جمعیت هدف کودکان 5 تا 12 ساله است تا به سمت قلیان کشیده نشوند، اما این برنامه‌های فرهنگی ممکن است 20 سال طول بکشد. به همین دلیل نیاز داریم برخورد قانونی و جدی هم در دستور کار قرار گیرد تا مطابق قانون، فروش دخانیات به افراد زیر 18 سال ممنوع شود و توزیع و تبلیغ قلیان در اماکن عمومی هم متوقف شود.
این که حتی زیرپله‌ها و خانه‌های شخصی هم به قلیان سرا تبدیل شده‌اند، به گفته طاهری، نوعی دهن کجی به قانون است. مدیر اجرایی جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات معتقد است: افرادی که پشت پرده عرضه قلیان و سیگار هستند، خیلی‌هایشان افراد بسیار قدرتمند و پرنفوذی هستند که حضور آنها مانع می‌شود که بتوان با قاطعیت در برابر توزیع سیگار و قلیان ایستاد.
به گفته طاهری، حتی در بدترین شرایط و در دورافتاده ترین نقطه کشور هم سود عرضه قلیان، بالای 50 درصد است که همین مساله قطعا یکی از دلایل افزایش قلیان سراهای غیرمجاز و افزایش مصرف قلیان در جامعه است.
جای خالی تفریحات سالم
مصرف قلیان میان جامعه دانشگاهی کشور هم به کرات دیده می‌شود، یعنی این طور نیست که فکر کنیم افزایش سطح تحصیلات دانشگاهی، مانع گرایش به استعمال قلیان می‌شود.
دکتر حسام الدین معصومیان، روان‌شناس حوزه اعتیاد بر این باور است یکی از عمده دلایل گرایش جوانان به سمت مصرف قلیان، کمبود تفریحات سالم و جدی نگرفتن افزایش نشاط اجتماعی است.
به گفته او، در بسیاری از نقاط کشور، یک ورزشگاه کوچک و ساده هم وجود ندارد. در این شرایط، دور از انتظار نیست خیلی از جوانان برای دورهمی‌های خود به سمت مصرف قلیان کشیده شوند، زیرا جایگزین سالمی برای آنها تعریف نکرده ایم تا هیجانات متناسب با سن خود را تخلیه کنند.
به گفته این روان‌شناس، هر چقدر در این زمینه پنهانکاری کنیم و بخواهیم واقعیت‌ها را نبینیم، آمار مصرف قلیان در جامعه افزایش پیدا می‌کند. باید با مشکل روبه‌رو شویم و از نظرات متخصصان این عرصه بهره ببریم.
وقتی نوجوان قلیان کشیدن را نشانه بزرگ شدن بداند و این باور غلط را از سایر دوستانش وام بگیرد، در این شرایط است که به گفته معصومیان، باید روی اصلاح این باورها در جامعه کار کرد تا نوجوان، دچار خطای شناختی نشود و قلیان کشیدن را نشانه بلوغ و استقلال تصور نکند.
به قول معصومیان، در گذشته قلیان کشیدن فقط مختص برخی افراد سالمند بود، اما حالا ورق برگشته است و به دلیل کم‌کاری آموزش‌های مقابله با دخانیات در مدارس، ناآگاهی برخی خانواده‌ها، دست‌کم گرفتن تبعات قلیان، چشم و همچشمی بین جوانان و نوجوانان و ارزان و در دسترس بودن قلیان، مصرف این ماده دخانی به سنین بسیار پایین کشیده شده است.
بازار خوش خط و خال قلیان‌ها
با گسترش تب قلیان کشیدن، انواع و اقسام قلیان‌های خوش خط و خال هم به بازار آمده و در فضای مجازی نیز بازار فروش قلیان و تجهیزات آن بسیار داغ است.
شیلنگ قلیان، لبی (یا لب‌گیر) قلیان، لب‌گیر فیلتردار قلیان و تنه قلیان، هر کدام بازار خاص خود را دارد و در اغلب شبکه‌های اجتماعی و حتی سایت‌های مجاز تبلیغات اینترنتی، به خرید و فروش می‌رسد.
قیمت قلیان‌ها در نقاط مختلف کشور هم بسیار متفاوت است. خرید قلیان‌های ساده از 5000 تومان شروع می‌شود، اما قیمت قلیان‌های کنده‌کاری شده و اعیانی، گاهی به ده میلیون تومان هم می‌رسد. جنس تنه قلیان هم نقش مهمی در تفاوت قیمت دارد. مثلا در فضای مجازی، 30 قلیان تنه برنج را به قیمت 15 میلیون تومان به فروش می‌رسانند.
نمونه‌های جدید قلیان هم که به بازار آمده، کار را برای استعمال دخانیات راحت کرده است. قلیان دیجیتال یا همان قلیانی که نیاز به زغال ندارد و انرژی اش را از برق می‌گیرد، حدود 320 هزار تومان قیمت دارد.
در این میان، عده‌ای نیز به فروش قلیان‌های معسل و معطر روی آورده‌اند که همین قلیان‌های میوه‌ای بسیار خطرناک‌تر از انواع ساده قلیان است. چندی قبل هم مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، به طور رسمی وجود مواد مخدر، شیشه و ترکیبات آمفتامین را در توتون قلیان‌ها تایید کرد. این قلیان‌ها برای افراد معتاد و وابسته کردن مشتریان به کار می‌رود که دربرخی قلیان‌سراها عرضه می‌شود.
به نظر می‌رسد با وجود چنین تجارت عریض و طویلی که با خرید و فروش قلیان راه افتاده، راه درازی مانده است تا سودجویان از این بازار ناسالم و پرپول دل بکنند و به قانون و سلامت شهروندان احترام بگذارند.