نوآوران آنلاین-فهیمه سهیلی‌پور متخصص غدد کودکان درباره بلوغ دیررس با بیان اینکه اولین علائم بلوغ رشد جوانه سینه در دختران و بزرگ شدن بیضه‌ها در پسران است، گفت: اگر این علائم تا ۱۳ یا ۱۳.۵ سالگی در دختران و تا ۱۴ سالگی در پسران رخ ندهد می‌گوییم نوجوان بلوغ دیررس یا تاخیری دارد.
وی با تاکید براینکه علل این پدیده غالبا خوش‌خیم است ، افزود: در این‌صورت تنها راهکار ایجاد آرامش روانی و صبر برای خانواده و نوجوان است، همچنین ممکن است علت این تاخیر خطرناک باشد که در این‌صورت نیاز به مداخلات جراحی و غیر جراحی وجود دارد.
این متخصص غدد کودکان خاطرنشان کرد: برعکس بلوغ زودرس که در دختران شایع‌تر است ، بلوغ دیررس در پسرها شایع‌تر بوده و می‌تواند باعث نگرانی، اضطراب و ایجاد مشکل در اعتماد به نفس کودک شود.
وی با اشاره به اینکه شایع‌ترین علت تاخیر در بلوغ خصوصا در میان پسرها تاخیر سرشتی رشد و بلوغ است، عنوان کرد: این نوجوانان از ابعاد دیگر کاملا سالم بوده و با تاخیر، طی یک تا ۳ سال بلوغ طبیعی و خود به خودی در آنها انجام می‌شود.
این استاد دانشگاه بیان کرد: از خصوصیات تاخیر رشد و بلوغ سرشتی آن است که کودکان معمولا با وزن طبیعی متولد می‌شوند و در ۶ تا ۹ ماه اول زندگی رشد آنها کاملا طبیعی است. پس از این دوره زمانی معمولا این کودکان با کاهش سرعت رشد مواجه شده و این مساله باعث می‌شود که طی ۲، ۳ سال اول زندگی خانواده آنها مکررا با شکایت از اختلال رشد کودک ، به پزشک مراجعه کنند.
وی اضافه کرد: معمولا سرعت رشد این کودکان پس از پایان ۳ سالگی به حد قابل قبول می‌رسد اما به دلیل تاخیر رشدی که پیش از این داشته‌اند علی‌رغم سرعت رشد نرمال معمولا در دوران کودکی و اوایل نوجوانی نسبتا کوتاه قد هستند و در زمان نوجوانی بلوغ دیرتری را نسبت به همسالان خود تجربه می‌کنند و در نهایت قدی متناسب با والدین خود خواهند داشت.
دکتر سهیلی‌پور تصریح کرد: گاهی کوتاه قدی سرشتی با کوتاه قدی ژنتیکی همراه است و در این صورت اگر چه قد نوجوان متناسب با قد والدین است اما نسبت به متوسط جامعه ، کوتاه‌تر خواهد بود. نوجوانانی که تاخیر رشد و بلوغ سرشتی دارند معمولا شرح‌حال مشابهی با یکی از والدین خود دارند و به عبارت دیگر یکی از والدین آنها نیز تاخیر رشد و بلوغ سرشتی را تجربه کرده‌اند.
وی با تاکید بر خوش خیم بودن بلوغ تاخیری ناشی ازتاخیر رشد و بلوغ سرشتی گفت: در این حالت بیشترین وظیفه پزشک دعوت خانواده به آرامش و صبر است، زیرا معمولا بلوغ بدون مشکل و با یک تاخیر جزیی شروع می‌شود. در موارد بسیار نادر گاهی لازم می‌شود از داروهای خاصی برای این شرایط استفاده شود.
این فوق تخصص غدد یکی دیگر از علل بلوع تاخیری را تاخیر بلوغ مرکزی خواند و افزود: اگر به هر دلیل قسمت‌هایی از مغز که مسئول صدور دستور بلوغ هستند به موقع این دستور را صادر نکنند، بلوغ با تاخیر صورت گرفته و حتی ممکن است بلوغ صورت نگیرد که به این حالت تاخیر مرکزی بلوغ گفته می‌شود.
وی عنوان کرد: این نوع تاخیر در بلوغ ممکن است ثانویه به وجود برخی تومورهای مغزی باشد، همچنین ضربه‌های شدید مغزی، شیمی‌درمانی، رادیو تراپی و حوادث عروقی مغزی گاهی می‌تواند باعث تاخیر بلوغ مرکزی شود. لذا پیگیری وضعیت بلوغ بعد از چنین حوادثی توسط متخصص غدد کودکان الزامی است.
کودکان مبتلا به تالاسمی مراقب باشند
سهیلی‌پور با بیان اینکه گاهی کاهش ترشح هورمون‌هایی که دستور شروع عملکرد را به غدد جنسی صادر می‌کنند دلیل بلوغ تاخیری می‌شود، اظهار کرد: این کاهش ممکن است به صورت ایزوله یا در همراهی با کاهش ترشح سایر هورمونهای غده هیپوفیز باشد. گاهی هم کمبود ایزوله هورمونهای محرک بلوغ همراه با اختلال در حس بویایی نوجوانان است.
وی ادامه داد: گاهی اختلال ترشح هورمونهای محرک بلوغ از غده هیپوفیز در اثر ابتلا به بیماری‌های مختلف صورت می‌گیرد از جمله این بیماری‌ها می توان به اختلال عملکرد غده تیروئید، افزایش بیش از حد ترشح پرولاکتین، بعضی بیماری‌های روانپزشکی و یا برخی بیماری‌های کبدی و کلیوی اشاره کرد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: گاهی افراد مبتلا به تالاسمی به علت دریافت مکرر خون دچار رسوب نابه‌جای آهن و آسیب در ناحیه هیپوفیز یا هیپوتالاموس می‌شوند که این موضوع می‌تواند باعث ایجاد مشکل در ترشح هورمونهای محرک بلوغ شود. سوءتغذیه و کاهش بیش از حد وزن هم می‌تواند علتی برای کاهش ترشح هورمونهای محرک بلوغ از هیپوفیز باشد.
وی خاطرنشان کرد: اگر وزن نوجوان یا جوان به هر علتی کمتر از ۸۰ درصد وزن ایده‌آل برای قد خودش باشد ، معمولاً دچار اختلال ترشح هورمونهای جنسی می‌شود. استرس و فشارهای روحی مزمن نیز می‌تواند به اختلال ترشح هورمونهای مغزی مترشحه از هیپوفیز منجر شود که این موضوع باعث ایجاد مشکل در شروع یا پیشرفت بلوغ است، این مورد را می‌توان در برخی از ورزشکاران حرفه‌ای یا جوانان دانشجو در ماه‌های اولیه جدا شدن از خانواده برای حضور خوابگاه‌ها و دانشگاه‌های سایرشهرها مشاهده کرد.
سهیلی‌پور تصریح کرد: تاخیر بیش از حد در شروع یا پیشرفت بلوغ می‌تواند منجر به کاهش تراکم مواد معدنی استخوان‌ها شود، بنابراین مراجعه پزشکی در هر نوع تأخیر شروع یا پیشرفت غیر طبیعی بلوغ ضروری است.
وی علت دیگر بلوغ تاخیری را درگیری اولیه خود غدد جنسی یعنی بیضه‌ها و تخمدانها در پسران و دختران برشمرد و گفت: گاهی اختلال عملکرد بیضه‌ها در بیماری‌های کروموزومی مثل سندروم کلاین فلتر مشاهده می‌شود، همچنین گاهی بیضه‌ها به علت مشکلات ژنتیکی نسبت به هورمونهای محرک مغزی محرک بلوغ حساسیت کافی ندارند و گاهی نیز آنزیم‌های لازم برای ساخته شدن هورمونهای جنسی در غدد جنسی وجود ندارد، درمواردی نیز ضربه‌های وارد شده به بیضه‌ها،پیچش بیضه که دیر درمان شود،رادیوتراپی و شیمی‌درمانی شدید می‌تواند به این ارگان‌ها آسیب بزند.
این متخصص غدد کودکان عنوان کرد: درگیری تخمدانها نیز ممکن است به صورت اولیه در بیماری‌هایی مانند سندروم ترنز(XO) دیده شود، گاهی نیز ممکن است در اثر یک واکنش خود ایمنی تخمدان آسیب ببیند در چنین مواردی ایجاد صفات ثانویه جنسی با تجویز هورمونهای لازم از سوی پزشک ایجاد می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در مجموع بلوغ تاخیری مساله‌ای بسیار شایع درمیان نوجوانان خصوصا پسران است. در اکثریت قریب به اتفاق نوجوانان علت این تاخیر، تاخیر بلوغ سرشتی بوده و نیازمند مداخله درمانی نیست. اما در موارد نادر علل مهم و بعضا خطرناکی وجود دارد که مراجعه و پیگیری پزشکی را در این خصوص ضروری می‌سازد.