اهمیت رسانه و جرم

دکتر غلامحسین بیابانی دانشیار گروه کشف جرایم دانشگاه جامع علوم انتظامی امین

بر اساس برآورد تنها در سال 2010 مردم جهان به طور میانگین در هر روز 4.03 میلیون ساعت بیننده¬ تلویزیون بودند. در تحقیقی در سال 2002 مشخص شد که اطلاعات 80 درصد از اهالی لندن مبتنی بر آن چیزی است که از رسانه¬های خبری دریافت می¬کند. 29 درصد مردم، روایت رسانه ای از جرم و کنترل آن را منبعی اساسی و 9 درصد حتی مهمتر از تجربه عینی تلقی می کنند. در دهه های اخیر، رابطه رسانه و جرم از چند جهت مورد توجه قرار گرفته است: تاثیری که بازنمایی رسانه ای جرم بر تصورات و افکار عمومی می گذارد به درک ایشان از ماهیت بزهکاری جهت می دهد، افزایش ترس از جرم و در نتیجه مطالعه برخورد سخت با جرم، ماهیت جرم¬زای رسانه است.

تردیدی وجود ندارد که بخش قابل توجهی از محتوای رسانه ها را موضوعات جنائی تامین می کند. بر اساس تحقیق اریکسون و دیگران در سال 1991 محتوای مربوط به انحراف که مفهومی اعم از تعریف قانونی جرم دارد در روزنامه ها بیش از 45 درصد و در رادیو بیش از 71 درصد بوده است. اگرچه درصد محتوا در دهه های نخست قرن بیستم اندک اما در دهه های بعد، رو به فزونی است. برای مثال تحقیقاتی در 1938، 1955 و 1967 در بریتانیا نشان داد که به طور میانگین 4 درصد از محتوای 3 روزنامه منتخب، مربوط به جرم است. این نسبت در تحقیقی که در 1981 بر روی 6 روزنامه اسکاتلندی انجام شد به 6.5 درصد افزایش یافت. در تحقیقی دیگر در سال 1989 بر روی 10 روزنامه محلی اسکاتلندی، نسبت فوق 12.7 درصد گزارش شد. در بین روزنامه های انگلیسی، کمترین محتوای جنائی متعلق به گاردین(5.1 درصد) و بیشترین به نشریه سان(30.1 درصد) است. بر اساس تحقیقی که بر روی دو روزنامه مهم امریکایی-آینه و تایمز- انجام شد محتوای جنائی این دو نشریه از 2 درصد در 1945 به 20 درصد در دهه  1960 افزایش یافت.

داستان ها و فیلم های جنائی: از اوایل قرن بیستم محتوای بیشتر رمان ها و فیلم های پرمخاطب را موضوعات جنائی و تصویر جرم تعیین کرده است. بر اساس یک برآورد، از یک چهارم تا یک سوم کل کتب منتشره در این قرن در گروه «وحشت» قرار می گیرند و از 1945 حداقل 10.000 میلیون نسخه کتاب جنائی در سراسر جهان به فروش رسیده است. موضوعات جنائی، محور و محتوای بیشتر فیلم های سینمایی و تلویزیونی نیم قرن اخیر را نیز رقم زده است. مضمون اصلی 20 درصد و مضمون فرعی 50 درصد از کل فیلم های تلویزیونی در تمام سال های قرن بیستم به جرم اختصاص داشته است. در سال 1959 بیش از ⅓ برنامه های تلویزیونی امریکایی مخصوصا در اوقات طلاییِ پخش، به تصویر جرم اختصاص داشته است. از 1955 در بریتانیا در حدود 25 درصد از برنامه های تلویزیونی به جرم اختصاص داشته است.  

کیفیت پوشش رسانه ای جرم: 

1. اخبار و روزنامه ها: مطالعات نشان می دهد که تمرکز رسانه ها عمدتا بر جرائم خشونت بار  است و کمتر به جرائم مالی می پردازند و این، برخلاف واقعیت های آماری است که جرائم مالی را بیشتر نشان می دهند. مطابق این رویه، جرائم سازمان یافته¬ی همراه با رفتار خشونت بار بیشتر از جرائم سازمان یافته که صرفا جنبه مالی دارند محور توجه قرار می گیرد. نسبت پرداخت به جرم خشن به جرم مالی در رسانه های امریکا(سال 1991) به ترتیب 8 به 2 گزارش شده حال آنکه بر اساس آمارهای رسمی، نسبت واقعی جرائم مالی به جرائم خشن 9 به 1 است. این نسبت در مطالعه¬ای بر روی 14 کشور دیگر نیز تایید شد. از بین جرائم خشن، نسبت پوشش قتل و تجاوز جنسی بیشتر از بقیه است.

2. داستان ها و فیلم های جنائی: تمرکز داستان ها-مثل اخبار- بر جرائم خشن مخصوصا قتل است. بر اساس یک تحقیق، پس از جنگ جهانی دوم، قتل مهمترین موضوع فیلم ها و داستان های جنائی است و جرائم جنسی و مواد مخدر در رتبه های بعدی هستند. همچنین تحقیقاتی در خصوص تلویزیون های امریکا نشان می دهد حدود ⅔ از محتوای نمایش های پرمخاطب به خشونت، قتل و سرقت مسلحانه اختصاص یافته است. دقیقا مشابه اخبار رسانه ای، در فیلم های تلویزیونی نیز جرائم خشن بیش از آمار واقعی و جرائم مالی کمتر از آن نمود دارند. بر اساس مطالعه ای بر روی نمایش های تلویزیونی 20 سال امریکا، از هر 1000 کاراکتر فیلم ها فقط 20 نفر مرتکب جرائم مالی شده اند حال آنکه بر اساس آمار پلیس، از 1955 تا 1984، جرائم مالی از 10 در 1000 به 50 در هزار مورد جرم افزایش پیدا کرده است. بعلاوه، اندک فیلم¬هایی که جرائم مالی را دستمایه¬ داستان خود قرار داده اند این جرائم را همراه با خشونت و تخریب نشان می دهند حال آنکه در عالم واقع، بیشتر جرائم مالی بدون خشونت و تخریب رخ داده اند. کیفیت جرائم نیز وارونه ¬نمایی شده است. مطابق اطلاعات واقعی بیشتر قتل ها در اثر منازعه و توسط جوانان رخ می دهد اما فیلم ها قتل را ناشی از طمع و طراحی قبلی نمایش می دهند. همچنین بیشتر تجاوزات جنسی توسط آشنایان و نزدیکان رخ می دهد اما تجاوز جنسی در فیلم ها توسط یک غریبه¬ روان پریش و همراه با قتل و شکنجه رخ می دهد.